Плёткі ’шарсцяныя рукавіцы з адным вялікім пальцам’ (брасл., ДАБМ, камент., 948). Да пле́сці (гл.). Параўн. рус. наўг. плётки ’лапці’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пінькучы́ ’лапці, падплеценыя вяроўкамі’ (Бяльк.). Да пянька ’канаплянае валакно’ (гл.). Параўн. краснап. пянькучышча ’месца, дзе мочаць каноплю’ (Бяльк.) (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прасушы́цца, ‑сушуся, ‑сушышся, ‑сушыцца; зак.
Стаць сухім, поўнасцю высахнуць. Падушка прасушылася. // Прасушыць сваё адзенне, абутак. [Дзед:] — А лапці — яны па сухому добры абутак. У снезе ж лапаць, як грыб гнілы. Вернешся на начлег у халодны барак. Прасушыцца няма дзе. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кавярза́ць ’няўмела рабіць (плесці, шыць)’ (Юрч.), къвірзаць ’пісаць абы-як, неразборліва, абы-што’ (Нар. лекс.), кывярзыць ’няўмела плесці лапці’ (Бяльк.). Бел. словы (паўн. і ўсх.) утвараюць адзін арэал з рус. смал., пск. каверзать ’рабіць што-н. нядбайна, абы-як’, якое ад коверзати ’плесці (лапці) і да т. п.’ Пераноснае значэнне ’рабіць абы-як’ абумоўлена, па-першае, характарам самой работы (плесці лапці), а па-другое, больш новай і дыфузнай семантыкай экспрэсіўных дзеясловаў коверзати/каверзити, параўн: на той жа тэрыторыі: ’блытаць’, ’гарэзіць’, ’займацца чым-н. ад няма чаго рабіць і да т. п.’ Адносна этымалогіі апошніх слоў гл. кавярзень.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ніця́нікі ’лапці, зробленыя з нітак’ (дзятл., Сл. ПЗБ), нацянькі ’тс’ (навагр., Жыв. сл.). Ад ніцяны ’зроблены з нітак’, гл. ніць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лу́цце, ‑я, н., зб.
Абл.
1. Маладыя тонкія ліпы. Мой бацька хадзіў у лес рэзаць луцце — трэба было на лапці лыка. Сачанка.
2. Лыка маладых ліп. Шаруе [Ганька] рукі, шыю, вушы. Потым гэтак жа, не шкадуючы сілы, дзярэ ліпавым луццем ногі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыскаля́цца, ‑яюся, ‑яешся, ‑яецца; зак.
Разм.
1. Тое, што і павыскальвацца.
2. перан.; з каго і без дап. Разм. Выскаляцца, смяяцца некаторы час. — А-а-а! — выгукнуў Ермалай. — Хочаце мяне ў лапці абуць, на сцэну выпіхнуць... павыскаляцца са старога. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Макрасту́пы (уст.), ’галёшы’ (б.-каш., Мат. Гом.; лях., Сл. Брэс.). З рус. мокросту́пы ’абутак для хадзьбы па мокраму лесу’, ’лапці’, ’галёшы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ла́паць I, -пця м. ла́поть;
◊ пле́сці кашалі́ з ла́пцямі — нести́ чушь;
абу́ць у ла́пці — обу́ть в ла́пти;
вы́думаць чо́рта з ла́пцямі — вы́думаць чёрт зна́ет что;
гу́лі, гу́лі ды ў ла́пці абу́лі — гу́ли, гу́ли да в ла́пти обу́ли
ла́паць II несов., прост. ла́пать;
◊ не ла́пай, не ку́піш — погов. не ла́пай, не ку́пишь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Падві́рак ’завостраная палачка для падплятання лапцей’ (Касп., Шатал.), подвырок, подвірок ’тс’ (Сл. Брэс.). Суфіксальны дэрыват ад падбіраць ’падплятаць лапці’; апошняе да uiti (гл. віць).⇉*
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)