Verbum

Надзвы́чай ’вельмі, надта; у высокай ступені’ (ТСБМ). Са спалучэння прыназоўніка над (выражэнне меры) і назоўніка звычай (гл.) у він. скл. Шуба (Прысл., 148) адносіць да прыслоўяў, утвораных нулявым суфіксам.

Заўчора ’два дні таму назад’. Рус. дыял. завчера, завчёра ’тс’, польск. zawczora(j), славац. zavčerom, в.-луж. zawčerawšim, балг. за́вчера, макед. завчара ’тс’. Спалучэнне прыназоўніка за і прыслоўя ўчора (гл.). Шуба, Прыслоўе, 162.

Зрэ́дку, зрадка́ (Сл. паўн.-зах.) утворана прыстаўкай з‑ + амярцвелая форма р. скл. кароткай формы прым. рэдкі (Гл. Шуба, Прыслоўе, 128), відаць, яшчэ прасл. характару (параўн. рус. и́зредка, укр. зрі́дка, балг. изря́дко, польск. z rzadka і інш.).

Напалову ’напалам’ (Сл. ПЗБ), наполові́ну ’тс’ (ТС), напалаві́ну ’больш у два разы’ (валож., Жыв. сл.). Прыслоўі на ‑у фармальна суадносяцца з канструкцыяй на + назоўнік ж. р. у форме він. скл. (Шуба, Прыслоўе, 140). Гл. палова, палаві́на.

Мацака́ ’вобмацкам’ (усх.-маг., КЭС; Растарг.). Да ма́цаць (гл.). Першапачаткова, відаць, з формы ⁺змацака́ (з суфіксам ‑а), як сцішка́, спатайка́ (Шуба, Прыслоўе, 126–127), — у якой з‑ адпала пад уплывам мацком ’тс’ (Растарг.). Параўн. аналагічнае прыставачнае драг. на́мацкам (КЭС).

Во́бцас ’стрымгалоў, адразу, хутка’ (БРС, КТС, Сцяшк. МГ), вобсас ’тс’ (Бір. Дзярж.), вобцусам ’стрымгалоў, рашуча’ (Жд., 1). Запазычанне з лац. obcessus ’шалёны, у якім сядзіць д’ябал’ праз польск. obces, obcesem ’дзёрзка, нахабна, бесцырымонна’ (Варш. сл., 3, 439; Шуба, Прыслоўе, 185).

Ву́ньдзека ’вунь там’ (Касп., Жд., 1) ву́ньдзіка (докш., Янк. Мат.), ву́ньдзяка (Сцяшк.) з вунь (гл.) + дзе + ка (т. зв. «пусты» суфікс, характэрны для прыслоўяў; параўн. размоўныя формы ту́така, та́мака, сённека і інш., Шуба, Прыслоўе, 62), аналагічна да серб.-харв. о̀нђека ’тс’.

Зусі́м дыял. заўсем, заўсём (Сл. паўн.-зах.). Рус. зах.-бранск. зусим ’тс’, укр. зо́всім, зусі́м ’тс’. Параўн. рус. совсем, бел. уст. дыял. саўсім, саўсем. Спалучэнне прыназоўніка з (с < sъn) з тв. скл. адз. л. займенніка уве́сь (< vьsь). Шуба, Прыслоўе, 149.

Нек ’неяк’ (Жд. 2, Сл. ПЗБ). З не́як > не́ік > не́йк > нек, параўн. не́йкі, не́кі (гл.); у выніку дээтымалагізацыі прыстаўка не- страчвае сваю функцыю словаўтваральнага элемента (Шуба, Прыслоўе, 166). Форма не́ко ’неяк, аднойчы’ (слонім., Жыв. сл.) з *неяко (*nějako), гл. некася.

Саўсі́м ’зусім’ (Некр., Шат., Бяльк., Янк. 3., Нар. лекс., Жд. 1), саусём, саўсе́м, саўсі́м ’тс’ (Сл. ПЗБ), саўсём, сусі́м ’тс’ (мін., Жыв. сл.). З прыст. с‑, са‑ і тв. склону займ. увесь; Карскі 2-3, 76; Шуба, Прыслоўе, 149. Параўн. зусім.