1. Уладжвацца на незаселеных месцах; атрымліваць месца для жыхарства. Людзі, якія сяліліся спачатку толькі на адкрытых месцах, па цячэнню вялікіх рэк, пачалі ўсё глыбей пранікаць у самыя нетры дзікіх і непрыступных лясоў.В. Вольскі.У горадзе самая жывая вуліца — гэта Шасэйная. Ля яе ўсё народ дзелавы селіцца, гандлёвы.Галавач.// Пасяляцца, займаць пад жыллё хату, участак. Няўтульная хаціна проста пуставала: ніводная, нават бежанская, сям’я не рашалася ў ёй сяліцца хоць бы часова.Лось.// Пра птушак, жывёл і пад. А .. [сава] ўсё роўна кожны год сялілася толькі ў тым дупле.Кірэйчык.
2.перан. Узнікаць, папаўняць (пра пачуцці, настрой і пад.). Аднак не адна толькі ўдзячнасць селіцца ў маім сэрцы.Васілевіч.
3.Зал.да сяліць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
фланг, ‑а, м.
1. Правы ці левы край рада, строю, фронту ў распалажэнні і пастраенні войск. Сцёпа, як самы вышэйшы.. ростам, заняў першае месца на правым флангу.Якімовіч.Шчарбацюк расказаў, што найбольш моцныя тут флангі, размешчаныя на вышынях.Мележ.18‑ая стралковая дывізія наступала ўпрытык да левага фланга 3‑га конкорпуса.Машара.
2. Правы ці левы бок чаго‑н. (у час бою, палявання і пад.). Далёка на левым флангу заставы.. пачуўся выбух гранаты.Брыль.Раптам з фланга варожы дзот адкрыў кулямётны агонь па савецкіх воінах.«Помнікі».// У шахматнай гульні — правая або левая старана дошкі.
•••
Каралеўскі фланг — правая палавіна дошкі, якая ўтвараецца вертыкалямі e, f, g, h.
Ферзевы фланг — левая старана дошкі, якая ўтвараецца вертыкалямі a, b, c, d.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хлябта́ць, хлябчу, хлебчаш, хлебча; незак., што.
1. Піць, зачэрпваючы вадкасць языком (пра некаторых жывёлін). Тады Слава падштурхнуў шчаня да сподачка. Нахіліў галоўку. Толькі пасля гэтага яно і пачало прагна хлябтаць, распырскваючы на падлозе драбнюткія кропелькі малака.Шыловіч.
2. Прагна піць. Ды Дзед Мароз ужо хлебча з конаўкі ваду, выцірае бараду і глядзіць, ладкуецца, дзе б гэта аблюбаваць месца на шырокім палку прылегчы.Кухараў.[Апенька] хлябтаў на поўны рот, пакуль не спаражніў пасудзіны.Навуменка.
3.Разм.груб. Піць (віно, спіртныя напіткі) у вялікай колькасці. — Мала мы з табою, ты [Халімон], нежанаты, ды я, пры жонцы халасты, той гарэлкі папілі ды ў дурня пагулялі?! — на вачах Кірдуна выступіла вільгаць. — Мне, думаеш, лёгка? Буду там чорт ведае з кім тую гарэлку хлябтаць.Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарвято́чына, ‑ы, ж.
1. Адтуліна, дзірка ў чым‑н., праедзеная чарвямі або лічынкамі. І расці шкадаванню ў душы Тых, хто быў да нячыстага падкі: У кашы не плады, у кашы — З чарвяточынай сохнуць ападкі.Маляўка.Сцены зрыты чарвяточынамі, падобнымі да арабскіх літар.Бядуля.//Месца ў чым‑н., сапсаванае, паточанае чарвямі. // Парахня на паточаным месцы. І праз колькі год пасыплецца на рассохлыя плінтусы, пад якімі заціснуты канцы пакарабачаных масніц, жоўтая чарвяточына.Чыгрынаў.
2.перан. Пра якія‑н. хібы, недахопы, заганы ў кім‑, чым‑н. «Подлая твая душа, — гнеўна абарваў яго другі [герой], — з чарвяточынай. Ты заўсёды толькі аб сабе і думаеш, табе напляваць на ўсіх і на ўсё, у цябе сумлення як кот наплакаў...»Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
klében
1.
vt кле́іць; нале́пваць
2.
vi (anD) прыліпа́ць (да чаго-н.)
der Leim klebt gut — клей трыма́е до́бра
an díeser Árbeit klebt viel Schweiß — над гэ́тай рабо́тай прыйшло́ся папаце́ць
an séinem Pósten klében — трыма́цца за сваё ме́сца
j-m éine Óhrfeige ~ — груб. даць апляву́ху [по́ўху] каму́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
umlegen
Iúmlegen
vt
1) перакла́дваць; чыг. пераво́дзіць (стрэлку)
2) пераво́дзіць (у другое месца)
3) апрана́ць, накіда́ць (паліто)
4) разм. забі́ць, застрэ́ліць
5) перано́сіць (тэрмін)
6) пераво́дзіць (тэлефонную размову на іншы апарат)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
still
1.
a
1) ці́хі, спако́йны, нясме́лы
ein ~es Plätzchen — ці́хае [уту́льнае] месца
der Stílle Ózean — Ці́хі акіцн
2) маўклі́вы
~! — цішэ́й!, маўча́ць!
~ sein [wérden] — (за)маўча́ць
3) та́йны
~e Líebe — та́йная любо́ў, та́йнае каха́нне
◊ ~e Wásser sind tief — у ці́хім бало́це чэ́рці во́дзяцца; ці́хая вада́ грэ́блю рве
2.
adv ці́ха; спако́йна
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Gang
m -(e)s, Gänge
1) хаджэ́нне, рух, развіццё (дзеяння)
séinen ~ géhen* — ісці́ сваі́м пара́дкам
sich in ~ sétzen — зру́шыцца (з месца)
2) пахо́дка, хада́
3) тэх. ход
in ~ sétzen — уключа́ць; прыво́дзіць у рух
áußer ~ sétzen — спыня́ць (машыну)
4) даро́га, калідо́р, прахо́д
5) стра́ва
6) ра́уны́ (бокс); спро́ба, спуск (лыжы)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Бон, бом ’выгаралая глыбокая яма ў тарфяным балоце, якая запоўнена вадой, глыбокая яма ў рацэ’ (усх.-палес.; Талстой, Геогр., 202). Талстой (там жа) параўноўвае з укр. (закарп.) бо́ня, бо́нище ’глыбокая яма ў балоце, запоўненая вадой’, укр. (бойк.) бо́ня ’стаячая вада’, кашуб.bonawa, bonawka ’дзёран, трава’, н.-луж.bon, bonk ’вільготны, мокры дзёран; луг, паляна’. Усё гэта, быццам, старое запазычанне з герм. (ням.Bonn ’мокрая лугавая трава’). Але зыходзячы з таго, што бон — гэта і ’месца, дзе рыбакі выцягваюць з вады сетку’ (Яшкін), магчыма, лепш лічыць, што бон, бом як тэрмін рэльефу звязаны з такімі словамі, як рус.бом, бон ’плавучы насціл у гавані’ < герм. (аб гэтых словах гл. Фасмер, 1, 191, 192).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вата́га ’ватага’ (Др.-Падб.); ’арцель сплаўшчыкаў’ (Кольб.). Укр.вата́га ’атрад, натоўп; атара, чарада’. Ст.-рус.ватага ’шацёр, палатка, жыллё качэўнікаў’, рус.вата́га ’натоўп; статак, чарада, стая; рыбалавецкая арцель; месца промыслу, сяліба рыбакоў; рыбацкая хатка; сям’я і г. д.’ Старое запазычанне з цюрк. моў (ст.-чуваш.*våtaɣ, *uotaɣ, ст.-цюрк.otaɣ ’палатка; пакой; сям’я’; параўн. і тур.oda, odak ’пакой, хата’) (Меліаранскі, ИОРЯС, 10, 4, 118 і далей; Корш., AfslPh, 9, 659; Младэнаў, 58; Фасмер, 1, 278). Іншыя тлумачэнні пераконваюць менш: 1) запазычанне з паўн.-цюрк.vataga (гэта хутчэй само запазычанне з рус.; гл. Фасмер, там жа, там і літ-ра); 2) запазычанне з рум.vătaş ’стораж’ (літ-py гл. Фасмер, 1, 278). Параўн. яшчэ Шанскі, 1, В, 23–24.