ме́сца, ‑а, н.

1. Прастора зямной паверхні, якая занята або можа быць занята кім‑, чым‑н. [Насця і Мікалай] прыехалі ў Арэхаўку, ці, правільней, на тое месца, дзе калісьці была вёска. Шамякін. [Мікола:] — Не, нашаму чалавеку лепшага месца няма, як дома, на сваёй роднай зямлі. Якімовіч. // Прастора або пункт, дзе што‑н. адбываецца або размяшчаецца. Праз некаторы час цэлая калона сабралася каля месца аварыі. Кулакоўскі. Сяргей Карага стаў узірацца ў тое месца, адкуль толькі што грымнула гармата. Колас. // Прастора, пункт, прызначаныя для чаго‑н. Месца для начлегу выбралі надзвычай добрае. Лынькоў. Хата-чытальня была тым месцам, дзе збіраліся людзі на сходы, дзе пыталіся газеты. Бядуля. // Пункт, на якім знаходзіцца хто‑, што‑н., з якога пачынаецца або на якім канчаецца рух. Тупаць на месцы. □ Машына рэзка рванулася з месца. Шахавец. Пярэднія коні, як толькі ступілі ў рэчку, уткнуліся мордамі ў ваду і ні лейцамі, ні дубцом нельга было іх скрануць з месца. Ставер. // Пэўная прастора, пункт якой‑н. паверхні. Месца ўдару.

2. Мясцовасць. Парэчча — месца неблагое, і поле там не так пустое. Колас.

3. Прастора, на якой можна размясціцца; прастора, прызначаная для каго‑н. Жыгалка сышоў са сцэны і сеў на сваё месца. Гурскі. Поезд спыніўся, а Канстанцін Пятровіч усё яшчэ сядзеў на сваім месцы. Васілёнак. // Памяшканне для адной асобы ў інтэрнаце, гасцініцы і пад. Анатоль Котаў, ведаючы, што ў гасцініцы ўсе месцы заняты, прапанаваў пасяліцца ў інтэрнаце. Дадзіёмаў.

4. Урывак, частка літаратурнага, мастацкага або музычнага твора. Рыгор прагна.. і засаб некалькі разоў прачытаў паказанае месца. Гартны. [Гудовіч:] Адно месца ў арыі ўсё ніяк не ўдавалася. Крапіва.

5. перан. Становішча, якое займае хто‑н. у чым‑н. (грамадскім жыцці, спорце і пад.). Заняць першае месца ў спаборніцтвах. Знайсці сваё месца ў жыцці. □ Мы камуністы, і наша месца ў баі. Няхай. Адам Мігай, якому перадалі новы трактар, заняў першае месца ў МТС. Шамякін. // Становішча, якое займае што‑н. у чым‑н. У сэрцы не было ўжо месца ні любасці, ні каханню, ні няёмкасці. Мурашка.

6. Разм. Служба, работа, пасада. Вакантнае месца. □ [Костусь:] — Ідзі, дзядзька Ёсель, займай месца старшага брыгадзіра ў сталярні. Чорны. У пачатку навучальнага года мне прапанавалі месца інспектара нашага райана. Васілевіч.

7. Спец. Адзін прадмет багажу. Дастаўка кожнага месца ад порта да поезда каштуе 200 франкаў. Філімонаў.

•••

Дзіцячае месца — тое, што і плацэнта.

Лобнае месца (гіст.) — узвышэнне, з якога ў старажытнасці аб’яўляліся царскія ўказы і на якім адбываліся пакаранні смерцю.

Агульнае месца — прапісная ісціна, збіты выраз.

Балючае месца — пра тое, што ўвесь час хвалюе, мучыць; пра чый‑н. слабы бок.

Ведаць (знаць) сваё месца гл. ведаць.

Вочы на мокрым месцы гл. вока.

Вузкае месца — слабы, ненадзейны ўчастак у якой‑н. справе.

Да месца — якраз калі трэба, дарэчы.

Душа не на месцы гл. душа.

Жывога месца няма гл. няма.

З месца на месца — з аднаго месца на іншае.

З месца ў кар’ер (у галоп) — адразу, не марудзячы, без падрыхтоўкі.

Каб мне з гэтага месца не сысці гл. сысці.

Мазгі не на месцы гл. мозг.

Месца пад сонцам — права на існаванне.

Мокрае месца застанецца — ужываецца як пагроза расправіцца з кім‑н.

На голым месцы — там, дзе пуста, нічога няма. Невялікае селішча Скіп’ёўскае Пераброддзе ўзнікла на голым месцы пры вялікім Скіп’ёўскім лесе адразу пасля рэвалюцыі. Чорны.

Нагрэць месца гл. нагрэць.

На месцы — там, дзе што‑н. адбылося ці будзе адбывацца. Справа з будаўнічымі матэрыяламі вырашаецца на месцы. Брыль.

На месцы злачынства — у момант, калі робіцца нешта нядобрае, заганнае (злавіць, застаць і пад.).

На (самым) відным месцы — на месцы, якое кідаецца ў вочы.

На (сваім) месцы — адпавядае свайму прызначэнню.

На тым самым месцы сесці гл. сесці.

Не да месца — калі не трэба, недарэчы.

Не знаходзіць (сабе) месца гл. знаходзіць.

Не месца — не павінна быць.

Ні з месца — а) не рухацца, стаяць нерухома; б) перан. у тым жа становішчы, на тым жа ўзроўні.

Паставіць каго на (сваё) месца гл. паставіць.

Пустое месца — пра чалавека, ад якога няма ніякага толку, ніякай карысці, або з якім ніхто не лічыцца. Сядзіць вось за сталом часамі значны чын. Спрабуй, скажы яму, што ён — пустое месца. Корбан.

Стаць на (сваё) месца гл. стаць.

Сухога месца няма гл. няма.

Таптацца на (адным) месцы гл. таптацца.

Уступіць месца гл. уступіць.

Цёплае месца — аб даходнай службе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

lay3 [leɪ] v. (laid)

1. кла́сці, пакла́сці (асцярожна, акуратна);

lay the basis/foundation(s) заклада́ць асно́вы;

2. lay the table накрыва́ць (на) стол;

3. не́сціся; не́сці/кла́сці я́йкі (пра птушак); адклада́ць/кла́сці я́йцы (пра насякомых, паўзуноў, млекакормячых)

lay the blame on усклада́ць віну́ (на каго-н.)

lay aside [ˌleɪəˈsaɪd] phr. v.

1. адкла́сці, адста́віць убок

2. захава́ць на бу́дучае

lay down [ˌleɪˈdaʊn] phr. v.

1. пакла́сці; скла́сці (зброю, інструменты і да т.п.)

2. закла́сці (фундамент будынка)

3. устана́ўліваць, вызнача́ць (правілы і да т.п.)

lay off [ˌleɪˈɒf] phr. v. infml

1. звальня́ць (звыч. часова)

2. спыні́ць рабі́ць або́ ўжыва́ць што-н.;

He should lay off alcohol before it’s too late. Пакуль не позна, яму трэба кінуць піць.

lay out [ˌleɪˈaʊt] phr. v.

1. выкла́дваць; раскла́дваць;

He laid out the map. Ён разгарнуў карту.

2. планава́ць, праектава́ць

3. infml тра́ціць гро́шы

4. infml павалі́ць, збіць з ног

lay up [ˌleɪˈʌp] phr. v. (with) быць прыкава́ным да ло́жка (з-за хваробы);

He was laid up with a broken leg. Ён быў прыкаваны да ложка з-за зламанай нагі.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

off1 [ɒf] adv.

1. : паказвае на адлегласць, аддаленне ў прасторы і часе;

5 miles off за пяць міль адсю́ль;

off you go! прэч!; вон!; выбіра́йцеся адгэ́туль!;

Winter is still two months off. Да зімы яшчэ два месяцы;

The children ran off. Дзеці пабеглі.

2. : паказвае на пазбаўленне ад чаго-н.;

with his hat off без капелюша́;

pay off the debt вы́плаціць доўг;

Hats off! Шапкі далоў!;

He is going to have his beard off. Ён збіраецца згаліць бараду.

3. : паказвае на выключэнне прыбора ці механізма;

switch off the light выключа́ць святло́

4. :паказвае на завяршэнне, спыненне, адмену чаго-н.;

a day off выхадны́ (дзень);

He was off sick. Ён не быў на працы з-за хваробы;

break off work перапыні́ць пра́цу;

The concert is off. Канцэрт адмянілі.

5. : паказвае на забяспечанасць чым-н., у тым ліку матэрыяльнымі сродкамі

be badly/well off for smth. infml быць дрэ́нна/до́бра забяспе́чаным чым-н.;

How are we off for bread? infml Колькі ў нас хлеба?;

He’s well off. Ён забяспечаны чалавек.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

thin1 [θɪn] adj.

1. то́нкі;

The line between success and failure is thin. Мяжа паміж поспехам і няўдачай хісткая.

2. худы́; то́нкі, танкля́вы;

grow thin пахудзе́ць

3. рэ́дкі; сла́бы; ненасы́чаны, разба́ўлены;

thin ale сла́бае пі́ва;

thin milk разве́дзенае малако́;

thin soup рэ́дкі суп

4. рэ́дкі;

thin hair рэ́дкія валасы́;

He’s going a bit thin on top. У яго ўжо ёсць невялікая лысіна.

5. малако́лькасны, нешматлі́кі;

The house is a bit thin tonight. Сёння ў тэатры даволі мала народу.

6. неперакана́ўчы, хі́сткі;

a thin excuse сла́бая, неперакана́ўчая адгаво́рка;

a thin story ба́йка, ка́зка;

That is too thin. Гэта шыта белымі ніткамі.

7. сла́бы; невялі́кі, нязна́чны;

(а) thin applause рэ́дкія апладысме́нты;

My patience is wearing thin. Маё цярпенне заканчваецца.

be skating/walking on thin ice ≅ хадзі́ць па лязе́;

have a thin skin быць танкаску́рым;

have a thin time (of it) перажыва́ць ця́жкія хвілі́ны, мець непрые́мнасці;

thin as a rail/as a rake/as a whipping post ≅ худы́ як шчэ́пка;

(be) thin on the ground нешматлі́кі; малако́лькасны;

vanish/disappear into thin air разве́яцца як імгла́/тума́н/дым; раста́ць як мро́іва

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

back1 [bæk] n.

1. спі́на, пле́чы;

He stood with his back to the door. Ён стаяў спінай да дзвярэй.

2. спінны́ хрыбе́т; пазвано́чнік;

a sharp pain in the back во́стры боль у спі́не

3. за́дняя ча́стка (чаго-н.), тыл;

the back of the head паты́ліца;

the back of a chair спі́нка крэ́сла;

at the back зза́ду;

at the back of the house за до́мам;

a room in the back of the house за́дні пако́й

4. адваро́тны бок (чаго-н.);

see on the back глядзі́ на другі́м баку́ (памета)

5. sport абаро́нца;

a half back паўабаро́нца

at/in the back of the mind наўме́, у ду́мках, у галаве́;

the back of beyond infml край све́ту, глыбі́нка, глухама́нь;

behind smb.’s back упо́тай, спадцішка́;

with one’s back to the wall infml у адча́йным стано́вішчы, прыпёрты да сце́нкі;

get off smb.’s back infml адчапі́цца ад каго́-н.;

be on one’s back infml быць у без надзе́йным стано́вішчы;

put one’s back into smth. працава́ць з энтузія́змам; укла́дваць усю́ душу́ ў пра́цу;

turn one’s back on smb./smth. адвярну́цца ад каго́-н./чаго́-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

сам

1. мест., в разн. знач., м. сам (ж. сама́, ср. само́); мн. са́мі;

он сам э́то сде́лал ён сам гэ́та зрабі́ў;

ты сказа́л э́то самому́ себе́ ты сказа́ў гэ́та само́му сабе́;

вы са́ми зна́ете вы са́мі ве́даеце;

он сам спра́вился с рабо́той ён сам спра́віўся з рабо́тай;

э́то сама́ жизнь гэ́та само́ жыццё;

2. (хозяин, глава) сущ., уст. сам, род. само́га м.;

сам приказа́л сам загада́ў;

сам не свой сам не свой;

сам по себе́ сам па сабе́, сам праз сябе́;

быть сами́м собо́й быць самі́м сабо́й;

само́ собо́й разуме́ется само́ сабо́й разуме́ецца (зразуме́ла);

сам себе́ хозя́ин (голова́) сам сабе́ гаспада́р (галава́);

э́то говори́т само́ за себя́ гэ́та гаво́рыць само́ за сябе́;

и сам не рад і сам не рад;

он — сама́ доброта́ ён — сама́ дабрыня́;

каки́е са́ми, таки́е и са́ни погов. які́я са́мі, такі́я і са́ні;

са́ми с уса́ми погов. са́мі з вуса́мі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

страстьI ж.

1. (сильное чувство) гара́чае (мо́цнае) пачуццё; (увлечение) захапле́нне, -ння ср.; (влечение) ця́га, -гі ж.; (склонность) схі́льнасць, -ці ж., прыхі́льнасць, -ці ж.; (рвение) заўзя́тасць, -ці ж.; сла́басць, -ці ж.; (охота) ахво́та, -ты ж.; (желание) жада́нне, -ння ср.; (азарт) запа́л, -лу м., аза́рт, -ту м.;

стра́сти у спо́рщиков разгоре́лись пачу́цці ў спрача́льнікаў разгарэ́ліся; спрача́льнікі прыйшлі́ ў аза́рт;

ма́ло-пома́лу но́вое заня́тие обраща́ется у него́ в страсть ма́ла-пама́лу но́вы заня́так перахо́дзіць у яго́ ў захапле́нне;

де́лать что́-л. со стра́стью рабі́ць што-не́будзь з запа́лам (з захапле́ннем, заўзя́та);

страсть к теа́тру ця́га да тэа́тра, захапле́нне тэа́трам;

страсть к аза́ртным и́грам ця́га (схі́льнасць, сла́басць) да аза́ртных гу́льняў;

2. (сильная любовь) жарсць, род. жарсці ж.; страсць, род. стра́сці ж.; (гара́чае, мо́цнае, нястры́мнае) каха́нне, -ння ср.; па́лкасць, -ці ж.;

быть охва́ченным стра́стью быць ахо́пленым гара́чым (нястры́мным) каха́ннем;

3. чаще мн., уст., рел. (страдание) паку́та, -ты ж., му́ка, -кі ж., мучэ́нне, -ння ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

sit [sɪt] v. (sat)

1. сядзе́ць;

sit cross-legged сядзе́ць пакла́ўшы нагу́ на нагу́; сядзе́ць падку́рчыўшы но́гі; сядзе́ць па-турэ́цку

2. саджа́ць, уса́джваць;

sit oneself уса́джвацца, садзі́цца

3. пазі́раваць;

sit for a famous painter пазі́раваць знакамі́таму мастаку́

4. засяда́ць; The House of Commons will sit at 8 o’clock. Пасяджэнне палаты абшчын пачнецца а восьмай гадзіне.

5. высе́джваць птушаня́т, сядзе́ць на я́йках

6. сядзе́ць (пра сукенку);

The dress sits too close on the shoulders. Сукенка цесная ў плячах.

7. застава́цца, ляжа́ць (на старым месцы);

The book’s still sitting on the shelf. Кніга ўсё яшчэ на паліцы.

8. займа́цца (чым-н.); сядзе́ць (над чым-н.);

sit for an exam рыхтава́цца да экза́мену

sit at smb.’s feet быць чыі́м-н. ву́чнем (паслядоўнікам);

sit on one’s hands нічо́га не рабі́ць; па́льцам не варухну́ць;

sit on the fence займа́ць нейтра́льную пазі́цыю, чака́ць;

sit pretty infml быць у вы́гадным стано́вішчы;

sit still сядзе́ць ці́ха; паво́дзіць сябе́ мі́рна;

sit tight мо́цна сядзе́ць, сто́йка трыма́цца; бяздзе́йнічаць

sit about [ˌsɪtəˈbaʊt] phr. v. =

sit aroundsit around [ˌsɪtəˈraʊnd] phr. v. сядзе́ць без спра́вы;

We have no time to sit around and gossip. У нас няма часу расседжвацца і пляткарыць.

sit back [ˌsɪtˈbæk] phr. v.

1. адкіда́цца, адкі́двацца (на спінку крэсла)

2. расслабля́цца, гультаява́ць

sit down [ˌsɪtˈdaʊn] phr. v.

1. садзі́цца, займа́ць ме́сца; уса́джваць каго́-н.

2. бра́цца (за справу);

sit down to one’s work бра́цца за рабо́ту

3. міры́цца, цярпе́ць, трыва́ць;

sit down under insults ці́ха трыва́ць абра́зы

sit in [ˌsɪtˈɪn] phr. v.

1. дагляда́ць дзіця́, калі́ бацько́ў няма́ до́ма

2. засяда́ць, удзе́льнічаць у рабо́це (камісіі)

3. удзе́льнічаць у сядзя́чай забасто́ўцы

4. (on) удзе́льнічаць як нагляда́льнік, госць;

We sat in on the debate. Мы слухалі дэбаты.

sit out [ˌsɪtˈaʊt] phr. v.

1. сядзе́ць да канца́;

sit out a concert заста́цца да канца́ канцэ́рта

2. сядзе́ць убаку́, не ўдзе́льнічаць;

Let’s sit this dance out. Давай прапусцім гэты танец.

sit through [ˌsɪtˈθruˈ] phr. v. прасядзе́ць, вы́трываць

sit up [ˌsɪtˈʌp] phr. v.

1. прыўздыма́цца;

sit up in bed прыўзня́цца ў ло́жку

2. уско́кваць ад здзіўле́ння;

make smb. sit up прыму́сіць каго́-н. уско́чыць; здзіві́ць каго́-н.

3. не кла́сціся спаць; сядзе́ць по́зна;

sit up for smb. чака́ць каго́-н.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

bank

I [bæŋk]

1.

n.

1) на́сып, вал -у m.

2) бе́раг -а m. (ракі́, во́зера)

3) меліна́ f.; рыф -а m.

4) схон, схіл, нахі́л -у m.

5) крэн -у m. (нахі́л самалёта пры паваро́це)

2.

v.t.

1) рабі́ць на́сып, насыпа́ць валы́, абво́дзіць на́сыпам

2) скіда́ць, нава́льваць у ку́чу, нагрува́шчваць

3) нахіля́ць (самалёт пры паваро́це)

4) прысыпа́ць аго́нь по́пелам

II [bæŋk]

1.

n.

1) банк -у m.

2) банк -у m. (у гульні́ ў ка́рты)

2.

v.i.

1) ве́сьці банк, быць банкі́рам; трыма́ць банк у гульні́

2) трыма́ць гро́шы ў ба́нку, мець ба́нкаўскі раху́нак

3.

v.t.

кла́сьці гро́шы ў банк

- bank on

III [bæŋk]

1.

n.

1) рад, шэ́раг -у m.

bank of keys — клявіяту́ра (арга́наў, друкава́льнай машы́нкі, кампу́тара)

2)

а) ла́ўка на гале́ры

б) весьляры́ на гэ́тай ла́ўцы

в) рад вёслаў

2.

v.t.

уклада́ць, стаўля́ць у рады́

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

behind

[bɪˈhaɪnd]

1.

prep.

1) зза́ду; за, па́-за

behind the door — за дзьвяры́ма

behind the hill — за, па-за ўзго́ркам

behind the house — за до́мам, зза́ду до́му

He is behind the others in his class — Ён го́ршы, слабе́йшы за і́ншых у кля́се

behind time, schedule — спо́зьнены

to be behind time — пазьні́цца

2) па

to leave behind oneself — пакі́нуць па сабе́ (пасьля́ сьме́рці)

3) за

His friends are behind him — Яго́ныя сябры́ стая́ць за яго́

2.

adv.

1) зза́ду; спо́зьнена

to be far behind — быць, заста́цца далёка зза́ду

2) у рэзэ́рве, у запа́се

More supplies are behind — У рэзэ́рве ёсьць больш прыпа́саў

3) по́зна, ня ў час

а) The train is behind today — Цягні́к сёньня по́зьніцца

б) to be behind with/in one’s work — пазьні́цца з рабо́тай, зацягну́ць з рабо́тай

в) to be behind with one’s rent — пратэрмінава́ць кватэ́рную пла́ту

- behind the times

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)