um
1.
1) вако́л
2) у, каля́
3) на (пры абазначэнні колькасці, часта пры параўнанні)
4) за, праз (аб паслядоўнасці)
5) за, на (у абмен)
6) пераклад залежыць ад кіравання беларускага дзеяслова:
7)
2.
3.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
до́бры, ‑ая, ‑ае; дабёр, дабра.
1. Чулы да людзей; спагадлівы, сардэчны.
2. Заснаваны на жаданні дабра, прыхільнасці да людзей.
3. Які прадказвае ўдачу, прыносіць радасць; шчаслівы, прыемны.
4. Такі, якім павінен быць; з дадатнымі якасцямі або ўласцівасцямі;
5. Умелы, старанны ў рабоце; здольны, дбайны.
6.
7. Звязаны ўзаемнай сімпатыяй з кім‑н., блізкі.
8. Чысты, слаўны, не зганьбаваны.
9.
10.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сла́бы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае невялікую фізічную сілу, недастаткова дужы фізічна.
2. Пазбаўлены стойкасці, цвёрдасці; які не вызначаецца цвёрдым характарам.
3. Нетрывалы, нямоцны.
4. Нізкі па якасці і колькасці, марны, мізэрны.
5. Не здольны наступаць ці абараняцца; дрэнна ўзброены.
6. Які не мае моцнай улады, аўтарытэту, не можа аказаць вялікага ўплыву на што‑н.
7. Які мае невялікую магутнасць, сілу, энергію.
8. Не здольны аказаць моцнае дзеянне на каго‑, што‑н.
9. Нязначны па сіле праяўлення, напружанасці.
10. Недастаткова абгрунтаваны, малапераканальны.
11. Нязначны, малы.
12. Які дрэнна ведае ці выконвае сваю работу, сваю справу.
13. Не цвёрды, не тугі, не густы.
14. Нямоцна зацягнуты.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
set3
1. ста́віць, кла́сці; размяшча́ць;
2. саджа́ць, уса́джваць;
set
3. напраўля́ць, накіро́ўваць; паваро́чваць;
set one’s face towards the sun паваро́чвацца тва́рам да со́нца
4. падрыхто́ўваць, прыво́дзіць у стан гато́ўнасці;
set a piano настро́йваць піяні́на;
set the stage расстаўля́ць дэкара́цыі
5. прызнача́ць, назнача́ць, вызнача́ць;
set a date назнача́ць да́ту
6. захо́дзіць (пра нябесныя свяцілы);
7. ста́віць, настаўля́ць;
set an alarm-clock заво́дзіць будзі́льнік;
set a goal ста́віць мэ́ту;
set a sum задава́ць зада́чу
8. даво́дзіць да ла́ду, папраўля́ць;
set a hat папраўля́ць капялю́ш;
set a broken arm упраўля́ць руку́
9. прымуша́ць;
10. застыва́ць;
♦
set about doing
set
set apart
set aside
set aside a verdict анулява́ць прыгаво́р
set back
1. затры́мліваць, тармазі́ць;
2. размяшча́ць далёка; адсо́ўваць;
set down
1. выса́джваць ( пасажыраў)
2. запі́сваць
set forth
set
set in
set off
set out
1. выхо́дзіць, выязджа́ць;
set out to do
2. выстаўля́ць; расклада́ць, раскла́дваць, расстаўля́ць
set up
1. устана́ўліваць, фармірава́ць;
set up a monument узве́сці по́мнік;
set up a new government сфармірава́ць но́вы ўра́д;
set up a new record паста́віць но́вы рэко́рд
2. распачына́ць ( справу);
set up as a chemist’s адкры́ць аптэ́ку
3. дапамага́ць (каму
4. аднаўля́ць ( сілы);
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
адда́ць, ‑дам, ‑дасі, ‑дасць; ‑дадзім, ‑дасце, ‑дадуць;
1. Вярнуць назад узятае ў каго‑н.
2. Даць, перадаць што‑н. каму‑н.
3. Накіраваць на вучобу, службу.
4. Прадаць (па якой‑н. цане).
5. З некаторымі назоўнікамі ўтварае спалучэнне са значэннем дзеяння ў залежнасці ад сэнсу назоўніка.
6.
7.
8.
9.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сам, само́га,
1. Ужываецца пры назоўніках ці асабовых займенніках, каб паказаць, што іменна названая асоба або прадмет непасрэдна ўдзельнічае ў дзеянні.
2. Ужываецца, каб падкрэсліць, што асоба або прадмет выконвае дзеянне самастойна, без чыёй-небудзь дапамогі.
3. Ужываецца для падкрэслівання важнасці, значнасці асобы або прадмета.
4.
5. Пры назоўніках з якасным значэннем падкрэсліваюць наяўнасць вышэйшай ступені якасці ў прадмеце.
6. Ужываецца тады, калі трэба паказаць, што пра пэўны прадмет ці асобу ўжо гаварылася.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АХО́ВА ПРЫРО́ДЫ,
сістэма
Ахова прыроды прадугледжвае сістэму практычных мерапрыемстваў: прыродазнаўча-
На Беларусі пад
На Беларусі ахова прыроды — канстытуцыйны абавязак кожнага чалавека і ўсяго грамадства. Заканадаўчай асновай аховы прыроды з’яўляюцца Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь, законы «Аб ахове навакольнага асяроддзя» (1992), «Аб дзяржаўнай экалагічнай экспертызе» (1993), «Аб асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторыях і аб’ектах» (1995), «Аб ахове атмасфернага паветра» (1982), «Аб ахове і выкарыстанні жывёльнага свету» (1982), «Аб ахове здароўя» (1970); кодэксы Беларусі: водны (1972), лясны (1979), аб нетрах (1976), аб зямлі (1990) і
Літ.:
Лукашев В.К., Лукашев К.И. Научные основы охраны окружающей среды.
Марцинкевич Г.И. Использование природных ресурсов и охрана природы.
Основы природопользования.
Охрана природы: Природные ресурсы Белоруссии и их рациональное использование. 2 изд.
Развитие производительных сил и охрана природы.
Реймерс Н.Ф., Штильмарк Ф.Р. Особо охраняемые природные территории. М., 1978;
Реймерс Н.Ф., Яблоков А.В. Словарь терминов и понятий, связанных с охраной живой природы. М., 1982;
Справочник по охране природы. М., 1980;
Рамад Ф. Основы прикладной экологии: Воздействие человека на биосферу:
Н.М.Крукава, Т.А.Філюкова.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АКАДЭ́МІЯ НАВУ́К БЕЛАРУ́СІ,
вышэйшая навуковая самакіравальная ўстанова, якая ажыццяўляе і каардынуе фундаментальныя і пошукавыя даследаванні ў Рэспубліцы Беларусь па
У аддзяленні фізікі, матэматыкі і інфарматыкі (ін-ты: фізікі; малекулярнай і атамнай фізікі; прыкладной оптыкі; матэматыкі; фізікі цвёрдага цела і паўправаднікоў; электронікі; тэхнічнай кібернетыкі; аддзел аптычных праблем інфарматыкі; Вылічальны цэнтр) вядуцца распрацоўкі ў галіне лазернай фізікі, аптычных метадаў даследавання прыродных і штучных асяроддзяў, фундаментальных узаемадзеянняў у фізіцы палёў, часціц і атамных ядраў, фізікі плазмы і плазменных тэхналогій, стварэння новых перспектыўных матэрыялаў, дыферэнцыяльных ураўненняў, вылічальнай матэматыкі, алгебры, новых
Для забеспячэння ўкаранення вынікаў
Прэзідэнты
Літ.:
Купревич В.Ф. Академия наук Белорусской ССР: Очерк истории и деятельности. 3 изд.
Акадэмія навук Беларускай ССР.
Токарев Н.В. Академия наук Белорусской ССР: годы становления и испытаний (1929—45).
Академия наук Белорусской ССР: Краткий очерк
Інстытут беларускай культуры.
В.К.Шчэрбін.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
over
1) над
2) па
3) праз
4) за
5) з
6) больш як, звыш
7) па (уздо́ўж)
8)
а) у ча́се; праз
б) to stay over the whole week — прабы́ць цэ́лы ты́дзень
9) за каго́-што
1) (пака́звае на рух це́раз што-н.)
2) (пака́звае на рух праз адле́гласьць)
3) (пака́звае на пазы́цыю зьве́рху)
4) (азнача́е пераку́льваньне, ста́ўленьне дагары́ нага́мі)
5) (пака́звае на перахо́д з рук у ру́кі)
6) (пака́звае на паўто́р дзе́яньня)
7) (пака́звае на давядзе́ньне дзе́яньня да канца́, на сканчэ́ньне дзе́яньня)
8) (пака́звае на паўсю́днасць зья́вы, дзе́яньня)
9) (пака́звае на адле́гласьць)
10) (азнача́е надвы́шку, дада́так)
1) зро́блены, ско́нчаны
2) лі́шні, залі́шні
3) ве́рхні, вышэ́йшы ра́нгам
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
як 1, ‑а,
Буйная жвачная рагатая жывёліна, якая водзіцца ў высакагорных раёнах Цэнтральнай Азіі (свойская выкарыстоўваецца як уючная, верхавая, іншы раз як малочна-мясная).
[Тыбецкае.]
як 2,
I.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
а) падпарадкоўвае даданыя азначальныя сказы.
б) падпарадкоўвае даданыя сказы меры і ступені.
в) падпарадкоўвае даданыя сказы характару і спосабу дзеяння.
г) падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, захоўваючы значэнне прыслоўя спосабу дзеяння.
д) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
7.
II.
1.
а) Ужываецца для падпарадкавання даданых параўнальных сказаў.
б) ужываецца для далучэння параўнальных зваротаў.
2.
а) Далучае звароты са значэннем: у якасці або тоеснасці.
б) далучае пабочныя словы, словазлучэнні і сказы.
3.
а) Падпарадкоўвае даданыя сказы, якія абмяжоўваюць пачатак падзей галоўнага сказа.
б) ужываецца ў складаназалежных сказах з хуткай зменай падзей.
в) ужываецца ў сказах, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца пасля падзей галоўнага сказа.
г)
д) падпарадкоўвае сказы, у якіх падзеі даданага сказа адбываюцца раней падзей галоўнага сказа.
4.
5.
6.
а) Падпарадкоўвае даданыя дапаўняльныя сказы, якія тлумачаць члены галоўнага сказа, выражаныя дзеясловамі ўспрыняцця.
б) падпарадкоўвае даданыя дзейнікавыя сказы.
в) падпарадкоўвае даданыя выказнікавыя сказы.
III.
1.
2.
3. Ужываецца пры выказванні здзіўлення, збянтэжанасці ў сувязі з якім‑н. пытаннем, выказваннем (звычайна ў спалучэнні са словамі «так», «гэта» і часціцамі «жа», «то» і пад.).
4. Абазначае нечаканасць дзеяння пры дзеясловах зак. трывання.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)