уско́чыць, -чу, -чыш, -чыць; зак.

1. на каго-што. Скокнуўшы, апынуцца дзе-н.

У. на лаўку.

2. Хуткім рухам падняцца з месца.

У. ад спалоху.

3. у што. Скочыць у сярэдзіну чаго-н.

У. у лодку.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Раптам з’явіцца, узнікнуць (пра прышч, нарыў і пад.).

На лбе ўскочыў гузак.

5. у што. Імкліва ўвайсці, сілай уварвацца куды-н.

Байцы ўскочылі ў горад.

6. у што. Трапіць куды-н. выпадкова.

У. у яму.

|| незак. уска́кваць, -аю, -аеш, -ае (да 1—4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

цёплы, -ая, -ае.

1. Які мае тэмпературу, сярэднюю паміж гарачым і халодным.

Цёплая вада.

Ц. вецер.

Цёплае надвор’е.

2. 3 высокай сярэднегадавой тэмпературай.

Ц. клімат.

Цёплыя краіны.

3. Які добра засцерагае ад холаду.

Цёплая хустка.

4. перан. Які вызначаецца душэўнай цеплынёй; сардэчны, прыязны, добразычлівы.

Цёплыя словы.

Цёплыя адносіны.

5. перан. Мяккі, прыемны для зроку.

Цёплыя фарбы восені.

◊

Цёплае месца — выгадная пасада.

|| наз. цеплата́, -ы́, ДМ -лаце́, ж. (да 1, 2, 4 і 5 знач.).

|| прым. цёпленькі, -ая, -ае (да 1 і 3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

назначе́ние

1. (действие) назначэ́нне, -ння ср., прызначэ́нне, -ння ср.; вызначэ́нне, -ння ср.;

2. (распоряжение, постановление, основная функция чего-л., цель) прызначэ́нне, -ння ср., назначэ́нне, -ння ср.;

испо́льзовать (переда́ть, посла́ть и т. п.) по назначе́нию вы́карыстаць (перада́ць, пасла́ць і да таго́ падо́бнае) па назначэ́нні (прызначэ́нні);

ме́сто назначе́ния ме́сца назначэ́ння (прызначэ́ння);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

отка́зывать несов.

1. адмаўля́ць;

отка́зывать в про́сьбе адмаўля́ць у про́сьбе;

отка́зывать себе́ в чём-л. адмаўля́ць сабе́ ў чым-не́будзь;

2. (завещать) уст. адпі́сваць;

3. (увольнять) уст. звальня́ць;

отка́зывать от ме́ста звальня́ць з ме́сца (з паса́ды);

4. (о механизме) перастава́ць дзе́йнічаць; станаві́цца, псава́цца;

мото́р отка́зывает мато́р стано́віцца (псуе́цца);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

тро́гаться​I несов.

1. (сдвигаться с места, направляться куда-л.) ру́шыцца, кра́тацца, крана́цца;

тро́гаться в путь ру́шыць у даро́гу;

по́езд всё ещё не тро́гается цягні́к усё яшчэ́ не кра́таецца (не крана́ецца);

не тро́гаться с ме́ста не кра́тацца з ме́сца;

2. страд. чапа́цца, кра́тацца, крана́цца; см. тро́гать​I 1.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

арке́стр

(фр. orchestre, ад гр. orchestra = пляцоўка перад сцэнай для хору)

1) група музыкантаў, аб’яднаных для сумеснага выканання на розных інструментах музычных твораў, а таксама сукупнасць музычных інструментаў для гэтага;

2) месца ў тэатры перад сцэнай, дзе размяшчаюцца музыканты.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Стажа́р ‘уваткнуты ў зямлю шост, вакол якога кідаецца стог’, стажа́рʼе ‘аснова стога; падсцілка, на якую ставяць стог сена, каб зберагчы яго ад сырасці’ (ТСБМ), таксама ‘месца, дзе стаяў стог’ (Янк.), стажа́рка ‘стрэшка на чатырох слупах, пастаўленая над стогам’ (Сл. ПЗБ, мёрск., ЖНС), стажа́рня ‘стажарка’, ‘падсцілка пад стог’ (Сл. ПЗБ; полац., Нар. лекс.), стажа́рыньне ‘падсцілка пад стог’ (пін., Шатал.), стажа́рышча ‘тс’ (Сцяшк.). Укр. дыял. сто́жар ‘месца, дзе стаяць стагі сена’, стожа́рище ‘месца, дзе стаяў стажок’, рус. стожа́, стожара́, стожера́ ‘кожны з калоў, якімі ўмацоўваецца стог сена’, стожа́р, стожа́рь ‘шост у стагу’, ст.-рус. стъжаръ ‘шост, уваткнуты ў зямлю для ўмацавання стога’, в.-луж. sćežor ‘шост’, н.-луж. sćažor ‘жардзіна’, чэш. stožár ‘мачта’, славац. stožiar ‘тс’, славен. stožẹ́r ‘шост у стозе’, серб.-харв. сто̏же̑р ‘паля, уваткнутая на таку’, балг. сто́жар, сто́жер ‘тс’, макед. стожер ‘тс’. Прасл. *stožerъ ‘стоўб, шост, жэрдзь’; утворана ад прасл. *stogъ ‘стог’ (гл.) з суф. ‑erъ, гл. Слаўскі, SP, 2, 23. Параўн. літ. stãgaras ‘сухое доўгае сцябло расліны’, лат. stagars ‘тс’, ст.-в.-ням. stecho ‘паля, слуп’; гл. Фасмер, 3, 764; Махэк₂, 580; Сной₁, 611; Шустар-Шэўц, 1274–1275; ЕСУМ, 5, 424. Гл. сцежар.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

знахо́дзіць несов.

1. (производя поиски, обнаруживать) находи́ть, оты́скивать, обнару́живать;

2. изы́скивать;

3. (подбирать) находи́ть, поды́скивать;

4. (видеть, замечать) находи́ть, обнару́живатъ;

5. (приходить к заключению) находи́ть, ви́деть, признава́ть;

6. (о чувстве удовлетворения) находи́ть;

1-6 см. знайсці́;

◊ не з. (сабе́) ме́сца — не находи́ть (себе́) ме́ста;

не з. слоў — не находи́ть слов

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

сарва́цца сов., в разн. знач. сорва́ться;

с. з вяршы́ні гары́ — сорва́ться с верши́ны горы́;

саба́ка ~ва́ўся з ланцуга́ — соба́ка сорвала́сь с цепи́;

~ва́ўся з ме́сца і пабе́г — сорва́лся с ме́ста и побежа́л;

заду́ма ~ва́лася — за́мысел сорва́лся;

◊ як з ланцуга́ (пры́вязі) ~ва́ўся — как с цепи́ сорва́лся;

~ва́лася з языка́ — сорвало́сь с языка́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ста́лы

1. (о человеке) взро́слый; (о возрасте) зре́лый; соли́дный;

2. (не легкомысленный) соли́дный, степе́нный, основа́тельный;

ён чалаве́к с. — он челове́к соли́дный (степе́нный, основа́тельный);

3. (неизменный) постоя́нный;

~лае ме́сца рабо́ты — постоя́нное ме́сто рабо́ты;

4. (рассчитанный на долгий срок) постоя́нный;

с. раскла́д — постоя́нное расписа́ние;

5. основа́тельно обду́манный; зре́лый;

~лае рашэ́нне — зре́лое реше́ние

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)