Галу́біць (БРС). Рус. голу́бить, укр. голу́бити. Паводле Шанскага (1, Г, 121), усх.-слав. утварэнне — гэта вытворнае ад назвы птушкі *golǫbь (параўн. і Булахоўскі, Семас. этюды, 170). Параўн. яшчэ Слаўскі, 1, 427.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кура́й ’свойская птушка з невыразнымі палавымі адзнакамі’ (Сл. паўн.-зах.). Укр. курій ’тс’, польск. kurzej, чэш. kuřej, славац. kurej. Паўн.-слав. утварэнне — *kur‑ějь. Гл. кур 1 (параўн. Слаўскі, 3, 421).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ківе́ль ’аб хуткім ківанні’ (Мядзв.). Да ківаць (гл.). Утварэнне пры дапамозе суфікса -ель, які выражае значэнне аддзеяслоўнага назоўніка разавага дзеяння. Параўн. штурхель ад штурхаць, таўхель ад таўхаць (Сцяцко, Афікс. наз., 86).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарабосі́ць ’тараторыць, гаварыць абы-што’ (ТС). Звязана з тараба́ніць 1 (гл.), утварэнне з экспрэсіўным суф. ‑ос‑, параўн. славен. trbosati ’стукаць дзвярыма’; першапачаткова, магчыма, у назоўніку *тарабос, як у фігос, п’янтос, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асіміля́цыя
(лац. assimilatio)
1) біял. утварэнне складаных арганічных рэчываў з больш простых у працэсе жыццядзейнасці раслінных і жывёльных арганізмаў (проціл. дысіміляцыя 1);
2) зліццё аднаго народа з другім у выніку засваення ім чужой мовы і культуры і паступовай страты самабытнасці;
3) лінгв. прыпадабненне гукаў пры вымаўленні (проціл. дысіміляцыя 2).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
агламера́цыя
(ад лац. agglomerare = запасіць)
1) мет. атрыманне вялікіх кавалкаў з рыхлых дробных руд, пылападобных матэрыялаў шляхам спякання;
2) утварэнне скапленняў мікраарганізмаў у вадкасці;
3) зліццё гарадоў і іншых населеных пунктаў у адно гарадское пасяленне.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Барсні́ лапці, сплеценыя з пяньковых вяровачак’ (Янк. Мат.), ’скураныя лапці’ (Касп.). Рус. дыял. (смал.) борсни ’скураныя лапці’. Утварэнне ад дзеяслова барса́ць (гл.) ’працягваць аборы ў лапці’. Гл. Краўчук, Бел.-укр. ізал., 37.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Варэ́нік ’варэнік’ (Янк. Мат., БРС, Яруш., Шат., Сцяшк. МГ), таксама вярэ́нек, варэ́ннік (Гарэц., Юрч.). Рус. варе́ник, укр. варе́ник. Утварэнне ад *varenъ ’вараны’ суфіксам *‑ikъ. Усё да вары́ць (гл.). Форма вярэ́нік, відаць, гіперкарэктная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Верадзі́ць (БРС, Нас.). Рус. вереди́ть, укр. вереди́ти, польск. wrzedzić, чэш. vřediti, балг. вредя́, серб. вре́ђати і г. д. Прасл. *verditi ’верадзіць’ — утварэнне ад *verdъ ’верад’ (гл.) (Праабражэнскі, 1, 73; Фасмер, 1, 295).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кажа́рына ’стары кажух’ (Касп.; рас., Шатал.), къжаръна, кажэръна ’паўкажушок, кажушок (звычайна стары, каравы)’ (міёр., Нар. словаўтв.). Рэгіянальнае (паўн.) утварэнне ад кожа (гл.). Суфіксацыя адзінкавасці (‑іна), аснова кажар‑, адносна якой гл. пад кажа́рка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)