ГАЛУБО́ВІЧ Уладзімір Пятровіч
(н. 2.1.1950, Мінск),
бел. біяфізік. Д-р біял. н. (1986). Скончыў БДУ (1972). З 1973 у Ін-це біяарган. хіміі АН Беларусі. Навук. працы па малекулярнай біялогіі і біяфізіцы. Распрацаваў навук. асновы тэарэт. прагназавання малекулярных структур пептыдных злучэнняў і іх аналагаў з неабходным профілем біял. ўздзеяння на арганізм чалавека і жывёл.
Тв.:
Введение в теорию рецепторов. М., 1986 (у сааўт.).
т. 4, с. 472
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
залажы́ць сов.
1. в разн. знач. заложи́ть;
з. ру́кі за спі́ну — заложи́ть ру́ки за́ спину;
з. мі́ну — заложи́ть ми́ну;
з. ша́фу кні́гамі — заложи́ть шкаф кни́гами;
з. дом — заложи́ть дом;
з. пярсцёнак — заложи́ть кольцо́;
2. порт. забра́ть;
з. шво — забра́ть шов;
з. за каўне́р — (га́льштук) заложи́ть за га́лстук;
з. асно́вы — заложи́ть осно́вы
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вятру́га ’моцны вецер’ (Байк. і Некр., КТС). Укр. вітрюга ’тс’ (Грынч.). Ад асновы ветр‑ і суф. ‑уга, у дадзеным выпадку з узмацняльным адценнем. Адносна словаўтварэння гл. Слаўскі, SP, 68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вяці́сты ’галінасты’ (КСТ, ТСБМ, петрык., Шатал.). Укр. вітистий (Грынч.), рус. ветистый (СРНГ). Прыметнік ад вець, суф. ‑іст‑; гл. яшчэ вецце і вець. Бел., магчыма, незалежна ад асновы вет‑ (< ветка).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жы́ціца ’расліна Bromus arvensis L.’ (Касп.). Польск. życica ’расліна Lolium L.’, дыял. ’Elymus L.’ Ад асновы, прадстаўленай у слове жыт‑а (гл.), з суфіксам ‑іца на метанімічнай падставе пераносу.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лю́шчына ’непатрэбная рэч, прадмет’ (міёр., Нар. словатв.). Утворана ад прасл. асновы lusk‑/luzg‑ ’лушпайкі, лупіна’. Да лушчыць (гл.). Пачатковае лʼ‑, як у серб.-харв. љу̀скати ці балг. люште ’лушчыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Метуша́цца ’мітусіцца’ (ТС). Укр. метуши́ться, рус. метуситься ’тс’, чэш. metošiti se, metášiti se metešiti se ’кідацца’, ’ляцець хуткімі крокамі’. Да мята́ць 1 (гл.), мята́цца з нарашчэннем асновы ‑уш‑/‑ус‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Паўць, паўть ’пушок, які аддзяляецца ў працэсе ткання пры руху бёрда ад недастаткова глянцаванай і моцнай асновы’ (Уладз.). Лексема ўзнікла ў выніку скрыжавання слоў паву- ціна і поўсць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ВА́КУУМНЫЯ ПАКРЫ́ЦЦІ,
пакрыцці, нанесеныя на паверхню метал. і неметал. вырабаў у вакууме накіраваным асаджэннем часціц рэчыва. Бываюць метал. і неметалічныя. Наносяцца тэрмічным або электронна-прамянёвым выпарэннем і катодным распыленнем, а таксама іх спалучэннем.
Трываласць счаплення вакуумнага пакрыцця з матэрыялам асновы абумоўлена т-рай асновы, якасцю падрыхтоўкі і ачысткі яго рабочай паверхні, энергіяй часціц, што наносяцца, і інш. Тэрмічнае выпарэнне ажыццяўляецца з дапамогай розных крыніц нагрэву і адпаведных прыстасаванняў у вакууме 1,33·10-1 — 1,33·10-5 Па. Пры электронна-прамянёвым выпарэнні выкарыстоўваюцца электронна-прамянёвыя пушкі, якія генерыруюць электроны з вял. скарасцямі. Адначасовым выпарэннем некалькіх матэрыялаў атрымліваюць шматкампанентныя і шматфазныя вакуумныя пакрыцці. Пры катодным распыленні матэрыял, які наносіцца, «бамбардзіруюць» іонамі розных элементаў. Найб. пашырана катоднае распыленне ў тлеючым разрадзе, які ўзбуджаецца ў аргоне і інш. інертных газах пры ціску 2,66—13,3 Па і напружанні 1—5 кВ. Вакуумныя пакрыцці выкарыстоўваюцца ў машынабудаванні, мікраэлектроніцы, выліч. тэхніцы, фіз. оптыцы.
М.І.Дудо.
т. 3, с. 466
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Грэ́бень ’грэбень’. Рус. гре́бень, укр. гре́бінь, польск. grzebień, чэш. hřeben, серб.-харв. гре̏бе̑н. Прасл. *greby *grebene (да асновы *greb‑ ’грэбці’). Гл. Фасмер, 1, 454; Трубачоў, Эт. сл., 7, 112–113.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)