Пе́лена ’падол (ніжні край спадніцы)’ (нараўл., ельск., Мат. Гом.), ’ніжні край кашулі’ (Арх. Федар.), ’прыпол’ (лун., Сл. Брэс.; ТС), пе́ліна ’прыпол’ (Мат. Гом.), пелена́ ’падол, прыпол’ (ПСл). Укр.пе́лена́ ’падол кашулі; ніжні край страхі’, рус.наўг., пск.пелена́ ’сшытая полка; палотнішча’, чэш., славац.plena, славен.peleníca, pelna, plẹ́na, pleníca, pelníca, серб.-харв.ре̏лена, pelèna, макед., балг.пелена, ст.-слав.пелена. Прасл.*pelenā і pelnā, роднасныя лац.pellis < pelnis, ст.-грэч.πέλας ’скура’, ст.-в.-ням.fel ’тс’, ст.-англ.filmen ’скурка (на крайняй плоці)’, літ.plėnė̃ ’скурка, плеўка’, ст.-прус.pleynis < і.-е.*pel‑ ’покрыва, адзежа, абалонка’ (Махэк₂, 458; Аткупшчыкоў, Из истории, 134–135). Гл. таксама пеляна́.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рагаві́ца ’празрыстая вонкавая абалонка вока’ (ТСБМ), рус.рогови́ца, укр.рогі́вка, польск.rogówka, чэш.rohovka, в.-луж.rohowka, серб.ро̏жна навлака, славен.roženica, балг.ро́говица, літ.ragenà. Хутчэй за ўсё, слова мае сувязь з арагаве́ць ’стаць цвёрдым’, паколькі абазначае цвёрдую абалонку вока, параўн. ням.Hornhaut ’рагавіца’, якое складаецца з Horn ’рог’ і Haut ’скура’, франц.cornée ’рагавіца’, corne ’рог’, ’арагавеласць’. Паводле Бязлая (3, 191) адпаведнае славенскае слова з нямецкага слова, што з’яўляецца калькай лац.cornea ’тс’. Менш верагодна сувязь з рог2 ’вугал, куток’, аднак, тады цяжка даць семантычнае абгрунтаванне. Па іншай версіі лічыцца суфіксальным вытворным ад ро́гавы (< рог), матывацыяй у такім выпадку мог паслужыць рознакаляровы адліў знешняй часткі рогаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ДАЖДЖАВІКО́ВЫЯ
(Lycoperdales),
парадак грыбоў-гастэраміцэтаў. Каля 270 відаў. Пашыраны па ўсім зямным шары. На Беларусі больш за 20 відаў з родаў галавач, дажджавік, зорачнік, міцэнаструм, лангерманія, порхаўка. Глебавыя сапратрофы. Растуць на лугах, пашах, у лясах. Некат. ядомыя ў маладым узросце. У Д. пладовыя целы ўнутры жоўтыя і бурыя ў адрозненне ад неядомых псеўдадажджавікоў, у якіх з узростам яны робяцца чорнымі або фіялетавымі.
Пладовыя целы наземныя, сядзячыя або з ножкай, шара-, груша-, зоркападобныя і інш. Перыдый (абалонка) 1—4-слаёвы, пераважна мяккі з 1 ці некалькімі адтулінамі ў стадыі спеласці, з узростам разрываецца. Глеба (мякаць) мяккая, з камер і пласцін трамы, потым парашкападобная, з капіліцыем (ніткі для разрыхлення спор). Споры шарападобныя, сеткаватыя або шыпаватыя, цёмныя.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Тынк ‘пакрыццё паверхні будаўнічых канструкцый’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Касп., Гарэц., Ласт., ТС, Сл. ПЗБ), ‘тынкоўка, раствор для тынкоўкі’ (Сцяшк., Шат., ПСл, Шушк.), ‘матэрыял, якім забіваюць шчыліны ў сцяне’ (Бяльк.), сюды ж тынкава́ць ‘пакрываць тынкоўкай’ (Нас., Ласт., Касп.), тынкова́ць ‘тс’ (ТС): tynkovácʼ ŭ kołočki, u dranku (Арх. Вяр.), тинкова́ти ‘апрацоўваць, выпраўляць паверхню вапнай’ (Горбач, Зах.-пол. гов.), ст.-бел.тынковати ‘тынкаваць’ (1695 г.), тынкованье (тынкоўкай) (1690 г., ГСБМ). Праз польск.tynk ‘тс’, якое з нова-в.-ням.Tünche ‘тынкаванне’, ‘тынкоўка’, а апошняе з лац.tunica ‘скура’, ‘покрыва’, ‘абалонка’. Лацінскае слова, як і ст.-грэч.χιτών ‘хітон, туніка’, былі запазычаны праз фінікійскую мову з арамейск. kittūnā́ < ст.-яўр.kuttṓneth ‘тс’ (Борысь, 659; Брукнер, 589; ЕСУМ, 5, 570).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
coat
[koʊt]1.
n.
1) паліто́n.; пінжа́к -а́, сурду́т -а m.
2)
а) шэрсьць f., фу́тра n. (жывёліны)
б) лупі́на, ску́рка, абало́нкаf.
a coat of bark — кара́(дрэ́ва)
3) пласт -у m., слой -ю m.
a coat of paint — слой фа́рбы
2.
v.t.
пакрыва́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
husk
[hʌsk]1.
n.
1) мякі́на f. (збо́жжавых і травяны́х культу́раў); луска́f., шалупі́ньне n., абало́нкаf.
2) лістава́я абго́ртка катаха́ кукуру́зы
3) сухо́е або́ бязва́ртаснае во́нкавае по́крыва
2.
v.t.
лу́шчыць, абіра́ць луску́, аблу́пліваць
to husk the corn — аблупі́ць кукуру́зу
•
- the husk of a man
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
саро́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Рмн. ‑чак; ж.
Мужчынская (верхняя і сподняя) або жаночая (сподняя) кашуля. Табе вышыла сарочку Цветам васільковым І сагнала паясочак з нітак каляровых.А. Александровіч.Адзін, пасівелы, быў у скамечанай шапцы, а другі, высокі юнак, — у саламяным, пажоўклым ад заношанасці капелюшы і ў нацельнай сарочцы.Пестрак.Раманіха стук аб дно драўлянага вядра конаўкай, пасля за вядро і на двор, у адной сарочцы, як спала.Ермаловіч.
•••
Сардэчная сарочка — знешняя абалонка сэрца.
Каб цябе (яго, яе, вас, іх) сарочка не чапала; няхай цябе (яго, яе, вас, іх) сарочка не чапае — праклён, пажаданне самага найгоршага. — Няхай яго сарочка не чапае, — скляў пана дзед.Якімовіч.
Нарадзіцца ў сарочцыгл. нарадзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
акія́н
(гр. Okeanos = імя міфалагічнага бога воднай стыхіі)
1) неперарыўная водная абалонка Зямлі, якая акружае мацерыкі і астравы, мае агульны салявы састаў; Сусветны а.;
2) водная прастора паміж мацерыкамі (напр. Атлантычны а.);
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ка́мера
(лац. camera)
1) памяшканне асобага, спецыяльнага прызначэння (напр. к. для хавання багажу, турэмная к.);
2) закрытая прастора ў якой-н. машыне, прыборы, збудаванні (напр. к. фотаапарата, к. шлюза);
3) унутраная гумавая абалонка пад шынай аўтамабіля, пакрышкай мяча, якая напампоўваецца паветрам.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
мембра́на
(лац. membrana = перапонка)
l) тонкая абалонка, перапонка ў арганізме; тонкая пагранічная структура, размешчаная на паверхні клетак і ўнутрыклетачных часцінак;
2) тонкая металічная пласцінка, здольная вагацца; выкарыстоўваецца для ператварэння электрычных або механічных ваганняў у гукавыя (напр. м. тэлефона, м. радыёпрыёмніка).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)