Verbum

Раўці ’рыкаць’; ’моцна гаварыць, спяваць, крычаць’, ’моцна ўголас плакаць’ (ТСБМ, Ян., Сл. ПЗБ), роўці́ ’тс’ (Мат.), рэ́ўці ’тс’ (Нас., Стан., Ян., Мат. Гом.), рэўці́ ’тс’ (ТС), раўсці́ (Сл. ПЗБ, Стан.). Параўн. укр. ревти́ ’тс’. Прасл. *reuti, у большасці славянскіх моў інфінітыў выраўнены па асабовых формах *revǫ, *revetь, параўн. рус. реве́ть, серб.-харв. рѐвати, славац. revať ’тс’. Роднасныя ст.-інд. rávati, rā́uti, ruvati ’раве, крычыць’, грэч. ὠ‑ρῡ́αι ’раву’, с.-н.-ням. rüien ’раўці’ (Фасмер, 3, 456; Глухак, 526; БЕР, 6, 196). Гл. русць, русці.

Стаўпе́ц ‘брусок у граблях, куды ўстаўляюць зубы’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк., Шатал., З нар. сл., Нар. сл., Мат. Гом.), ‘прыстасаванне (слупок) для трапання льну’ (Сл. ПЗБ, Шатал., Сцяцко Сл.), ‘слуп’, ‘дэталь у калаўроце’, ‘палена, кругляк’, ‘станок, на якім рабілі ніты’ (Сл. ПЗБ), ‘прылада, пры дапамозе якой вяжуць ніцяныя петлі’ (Жд. 1), стоўпе́ц (ТС), сто́ўпец (Мат. Гом.), ‘прылада для трапання льну’, стаўпцы́ ‘стойкі варот’ (З нар. сл.), стопэ́ць ‘слупок’ (Сл. Брэс.), стоўбцы́, стоўпци́ ‘ножкі мялкі, падстаўкі ў калаўроце’ (Уладз.). Дэрываты ад стоўб, стоўп (гл.) з суф. ‑ец.

Сука́ла ’прылада для насуквання нітак на цэўкі’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Касп., Бяльк., Сцяшк., Сл. Брэс., Тарн.; брагін., Нар. сл.; докш., Янк. Мат.), сука́ла, сука́ло ’тс’ (Сл. ПЗБ), сука́йло, сука́ло ’тс’ (ТС, Уладз., Ск. нар. мовы), сука́йла ’тс’ (Шат., Мат. Гом., Скарбы), яшчэ сука́льнік, сука́льніца (ЛА, 4). Укр. су́кало, рус. скало́, ска́льница, польск. sukadło, в.-луж. sukadło, палаб. săkodłə, серб.-харв. дыял. су̀кало, макед. сукало. Прасл. *sukadlo, *sъkadlo ’назва прылады для сукання’ — дэрываты ад *sukati (гл. сукаць) з інструментальным суф. *‑dlo, гл. Трубачоў, Ремесл. терм., 112.

Тапту́ха ₁ ’рыбалоўная снасць’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ, Шат., Сцяшк.), ’венцер’ (барыс., глус., ЛА, 1), топту́ха ’тс’ (ТС, Крыв.; нараўл., З нар. сл.), то́птух ’рыбацкая прылада’ (Дэмб. 2), сюды ж тапту́н ’тс’ (Касп., Нік. Очерки, Мат. Гом.; віц., Яшк. Мясц.), тапча́нка ’рыбалоўная снасць, якую ўтоптваюць у гразь для лоўлі ўюноў’ (Нас.), тапча́к ’від рыбалоўнай сеткі’ (ТСБМ). Ад таптаць ₁, гл.

Тапту́ха ₂ ’тоўчаная вараная бульба, камы’ (Бяльк.), ’бульбяная каша’ (Лекс. Бел. Палесся; ПСл, Мат. Гом.). Ад тапта́ць ₁, гл.

Тапту́ха ₃ ’ступа’ (Бяльк.). Ад тапта́ць ₁, гл.

Важда́й ’той, хто водзіць коні’ (Мат. Гом.). Магчыма, да ст.-рус. *vož‑a‑ti ’вадзіць’ (гл. Шанскі, 1, В, 128), суфікс ‑тай (як у гультай, ратай, рус. ходатай) з асіміляцыйным азванчэннем суфіксальнага ‑т‑.

Вяшча́ць (БРС, Крывіч, КТС). Укр. віщати, віщувати, рус. вещать, ст.-слав. вѣштати, вѣштавати, вѣщати. Паводле Жураўскага, Мат. да V Міжн. з’езда слав., 51, запазычана з царкоўнаславянскай мовы праз рускую. Далей да вешчы (гл.).

Вікішча ’вікавая салома’ (хойн., Мат. Гом.). Да ві́ка (гл.). Суф. ‑шча ўтварае лексему са значэннем ’лісце і сцябло расліны’. Тое ж і ў картофелішча (ДАБМ, к. 281). Гэта ўласцівасць характэрна паўднёвым бел. гаворкам.

За́браўка ’праём, паз у вушаку’ (Мат. Гом.). Рус. с.-урал. забро́вка ’паліца над акном ці дзвярмі’. За‑ + броўка ’карніз над дзвярмі’. Перанос націску на прэфікс вядомы ў паўд.-усх. бел. гаворках (параўн. за́балаць).

◎ Ко́ўраты ’вароты’ (Мат. Маг., Бяльк., Юрч.) Укр. коворот ’вароты каля ўваходу ў сяло’, рус. коворат ’стоўб, да якога прымацоўваюцца вароты’. Магчыма, мы маем справу тут з прэфармантам ко‑, к-. Параўн. ЕСУМ, 2, 485.

Крыса́ ₁ ’лента для касы’ (Чуд.). Гл. крысо.

Крыса́ ₂ ’верхняя частка збанка’ (Жыв. сл., Нар. словатв., ТС, Мат. Гом.). Гл. крысо.

Крыса́ ₃ ’пала адзення’ (Нар. сл., Янк. II, Шат.). Гл. крысо.