Рукая́тка ’частка прылады, за якую трымаюцца пры карыстанні’, ’частка машыны, прыбора, за якую бяруцца рукою для перамяшчэння, павароту і пад.’, рукая́ць ’рукаятка’ (ТСБМ); рукавя́тка ’тс’ (Касп.), рукавя́тка, рукава́тка ’кассё’, рукавя́тка, рукава́дка, рукая́тка ’ручайка’ (Сл. ПЗБ), рукая́тка ’ручка ў матавіле’, ’жменя лёну’ (міёр., Ск. нар. мовы), рукъвя́тка ’ручайка’ (круп., Нар. сл.). Укр. рукоя́тка, рукі́вʼя, рус. рукоя́ть, дыял. рукоя́тка, польск. rękojeść, чэш. rukojeť (і rukověť ’кіраўніцтва’), славац. rukoväť ’рукаятка’ і ’кіраўніцтва’, славен. rokovet ’пучок, жменя’, серб.-харв. ру̏кове̄т ’тс’, балг. ръкова́дка ’тс’, макед. раковатка ’тс’, ст.-слав. рѫкоѣть, рѫковѣть ’жменя, ахапак’. Прасл. *rǫkojětь, *rǫkovětь ’тое, што ахопіць рука’ — складаныя словы з *rǫkou̯ (дэрыват ад *rǫka, гл. рука) і *jęti ’браць’ (параўн. стараж.-рус. яти ’браць’, гл. яць, няць). Падрабязней гл. ESJSt, 13, 781 (з літ-рай); Фасмер, 3, 515.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
crank
I [kræŋk]
1.
n.
1) Tech. крывашы́п -а m., кале́на n.; завадна́я ру́чка
2) дзіва́цтва n.; капры́з -у m.; фанта́зія f.
3) Brit. слабы́, кво́лы; хвараві́ты; ненарма́льны
2.
v.t.
1) заво́дзіць (мэхані́зм) ру́чкаю
2) прысьпяша́ць, падганя́ць
to crank up production — прысьпе́шыць вытво́рчасьць
II [kræŋk]
adj.
1) хі́сткі, расхі́станы
2) Figur. дзіва́цкі
a crank telephone call — дзіва́цкі тэлефо́нны звано́к
3) Brit. нестабі́льны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Асёлка ’радуга’ (Касп.), осело́к (ДАБМ, 902). Укр. оселка ’тс’. Безумоўна звязана з вясёлка, укр. веселка ’тс’. Аднак вакалізм пачатку ў паўднёвабеларускай і ўкраінскай формах сведчыць аб тым, што простым усячэннем пачатковага в‑ форму гэту вытлумачыць нельга. Магчыма, асёлка ’радуга’ кантамінацыйна звязана з асялок прылада для вастрэння’ (ад якой адлятаюць іскры, як, магчыма, маланкі, ва ўяўленні нашых продкаў, ад радугі). Магчыма, кантамінацыя тут адбывалася з о́сілкі ’(паўкруглая) ручка вядра’. Нельга выключыць і тое, што форма асёлка адлюстроўвае неабходнасць лічыць сучасную сувязь вясёлка — вясёлы пазнейшай, магчыма, народнаэтымалагічнай, а старажытную назву радугі звязваць з словамі тыпу ст.-іран. asman ’неба’. Трэба, нарэшце, указаць на магчымую сувязь асёлкі ’радугі’ з асілкамі (гл.) або праз іскры, звязаныя з уяўленнямі пра каменную прыроду асілкаў (параўн. іх рэбры), або праз вобраз змяі (з якой звязана і радуга і асілкі). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рага́ч 1 ’вілы з двума рагамі’ (Сцяшк., ЛА, 2), ’вілкі, якімі ставяць (або вымаюць) у печ чыгуны’ (ТСБМ, Выг.). Да рог 1 (гл.).
Рага́ч 2, ’драўляная саха’ (ТСБМ), ’частка сахі’ (ТСБМ, Выг., Янк., Сержп., Дзмітр., Дэмб. 2), рагачы́ ’ручкі плуга’ (Выг. дыс.), рус. дыял. рога́ч ’ручка ў сахі’. Ад рог 1 (гл.). Падабенства па форме.
Рага́ч 3 ’вывернуты корань дрэва’ (ТСБМ). Ад рог 1 (гл.).
Рага́ч 4 ’самец-алень або іншая жывёліна з рагамі’ (ТСБМ), укр. рога́ч ’самец-алень’, в.-луж. rohač ’жывёліна з рагамі’. Ад рог 1 (гл.), параўн. рога́та ’карова з вялікімі рагамі’ (ТС).
Рага́ч 5 ’ражон, кол з сучкамі’; зборн. рагаччо́ (рогаччо́) ’колле няроўнае і сучкаватае’ (Нас.), ’дзяркач’ (ігн., Сл. ПЗБ). Мае не зусім ясныя адносіны да рог 1 (гл.). Магчыма, паводле знешняга падабенства з вострымі, тырчачымі ў розныя бакі галінкамі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
volume [ˈvɒlju:m] n.
1. аб’ём, ма́са, ёмістасць (якога-н. рэчыва);
in terms of volume па аб’ёме;
a volume in litres літра́ж
2. зна́чная ко́лькасць;
the volume of trade аб’ём га́ндлю;
the volume of business гандлёвы абаро́т;
volumes of smoke клубы́ ды́му
3. сі́ла, паўната́ (гуку);
the volume control ру́чка настро́йкі «гу́чнасць»;
turn the volume up/down уключы́ць/вы́ключыць гу́чнасць
4. том;
a volume of poetry том паэ́зіі;
a work in 3 volumes пра́ца ў трох тама́х
♦
speak volumes гавары́ць пра мно́гае; гавары́ць больш чым сло́вы
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
stock1 [stɒk] n.
1. запа́с (тавару), асартыме́нт, рэпертуа́р;
have in stock мець на скла́дзе;
lay in a stock рабі́ць запа́с;
be out of stock быць распрада́дзеным
2. pl. stocks а́кцыі, фо́нды, капіта́л;
fixed capital stocks гало́ўны капіта́л
3. скаці́на, пагало́ўе жывёлы
4. мо́цны мясны́ булён
5. род, паро́да;
a man of farming stock селяні́н па пахо́джанні
6. ствол (дрэва), ру́чка (чаго-н.)
♦
take stock of smth. крыты́чна ацэ́ньваць што-н.;
be on the stocks быць у рабо́це (пра літаратурны твор, мадэль і да т.п.)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Griff
m -(е)s, -e
1) спарт. хва́тка, захо́п, прыём
ein éiserner ~ — жале́зная хва́тка
2) схо́пліванне, хапа́нне
éinen ~ in etw. (A) tun* — запусці́ць руку́ ў што-н.
3) pl хі́трыкі, вы́круты
~e und Kníffe — хі́трыкі і вы́круты
4) ру́чка, дзяржа́льна, рукая́тка, эфе́с; муз. грыф
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
аса́дка, ‑і, ДМ ‑дцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. асядаць — асесці (у 1 знач.).
2. Дзеянне і стан паводле дзеясл. асадзіць 1 (у 1 знач.).
3. Спец. Глыбіня апускання судна ў ваду. Карабель з глыбокай асадкай. Няпоўны асадка.
4. Спец. У кавальскай справе — ковачная аперацыя, пры якой павялічваецца таўшчыня загатоўкі за кошт яе вышыні.
5. Тое, што і асада 2 (у 2 і 3 знач.). На сценах віселі розныя малюнкі ў прыгожых асадках. Колас. // Драўляная частка якога‑н. інструмента, прылады, якая з’яўляецца дзяржаннем металічнай або якой‑н. іншай часткі. Асадка долата. □ Дзед Трыфан любіў буслоў, як любіў ён і галубоў, для якіх спецыяльна на гарышчы хаты ставіў асадкі старых рашотаў, і птушкі ў іх вілі гнёзды. Сабаленка. // Пісьмовая прылада — палачка, у якую ўстаўляецца пяро; тое, што і ручка (у 3 знач.). А тым часам галоўнае было ўсё ўперадзе: дастаць аркуш паперы для кантракта, асадку, чарніла, пяро. Колас. Прывычным вокам Варанецкі агледзеў іх, прывычным жэстам узяў асадку і падпісаў некалькі паперак. Скрыган. А ў рабочым пакоі ляжала асадка і пачаты ліст да маскоўскага сябра. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
brace
[breɪs]
1.
n.
1) змацава́ньне n., скрэ́па f.; кля́мар -ра m.; падпо́рка f.
2) па́ра f. (асаблі́ва дзі́чы)
a brace of ducks — качы́ная па́ра
3) ко́льба f. (ру́чка сьвярдзёлка)
4) фігу́рная ду́жка
2.
v.t.
1) падмацо́ўваць; падпіра́ць
2) упіра́ць у што
3) наця́гваць, заціска́ць
4) бра́ць у фігу́рныя ду́жкі
5)
to brace oneself — напру́жыць усе́ свае́ сі́лы; мужа́цца, падда́ць сабе́ адва́гі
to brace oneself up to fear — стара́цца перамагчы́ страх
•
- braces
- brace up
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Аске́пак, аскёпак ’асколак, шчэпка, трэска’. Параўн. яшчэ атськёпык ’адшчэпак’ (Бяльк.). Рус. дыял. паўдн. оскепок ’аскепак’, укр. оскипище ’ручка грабляў’. Ст.-рус. оскѣпъ ’кап’ё’. Паводле значэння, рускае і беларускае словы тлумачацца як суфіксальныя ўтварэнні ад дзеяслова, засведчанага ў Даля: оскепать ’ашчэпяць’; параўн. абрывак, адломак. Іншае магчымае тлумачэнне: памяншальнае ад аскеп (ст.-рус. оскѣпъ) семантычна менш верагодна. Дзеяслоў оскѣпати (> назоўнік оскѣпъ) утвораны ад дзеяслова скѣпати > скяпаць (гл.). Захаванне ў націскным складзе ў бел. аскепак е (пры пераходзе яго ў ё ў некаторых магілёўскіх гаворках) можна лічыць як сведчанне ў карысць гіпотэзы Якабсона (IJSLP, 1/2, 270) пра тое, што ск захоўвалася тут перад оі, з якога ўтварыўся ѣ. Аскепак і шчэпка словы аднакарэнныя. Малаверагодная думка Даля (IV, 195), падтрыманая Когенам (Запіскі, 1, 236–237) і Сцяцком (Нар. 27), пра роднаснасць аскепак і скіба ’луста’, якое запазычана праз польскую з нямецкай мовы. Семантычна скіба, скібка не ўжываюцца, калі справа ідзе пра дрэва, фанетычна кепска тлумачыцца б і не найлепшым чынам і. Гл. скіба.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)