я́блоко ср., в разн. знач. я́блык, -ка м.;

ада́мово я́блоко анат. ада́маў я́блык (кады́к);

глазно́е я́блоко анат. во́чны я́блык;

◊

я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает погов. я́блычак ад я́блыні далёка не адко́чваецца; яка́я ма́тка, тако́е й дзіця́тка; яко́е дрэ́ва, такі́ клін, які ба́цька, такі́ сын;

я́блоко раздо́ра я́блык разла́ду;

я́блоку не́где упа́сть но́са не ўбіць; сцяна́ сцяно́ю; як завяза́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

fig

I [fɪg]

n.

1) фі́га f. (плод і дрэ́ва)

2) I don’t care a fig for your opinion — начха́ць мне на тваю́ ду́мку

II [fɪg]

1.

n., informal

1) убо́р -у m., стро́і pl., убра́ньне n.

2) стан -у m.; фо́рма f.

in full fig — у по́ўным убо́ры або́ рышту́нку

2.

v.t. (-gg-)

убіра́ць, выстро́йваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

паўзці́, -зу́, -зе́ш, -зе́; -зём, -зяце́, -зу́ць; по́ўз, паўзла́, -ло́; -зі́; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Перамяшчацца па паверхні ўсім целам (пра паўзуноў) ці на ножках (пра насякомых).

Жук паўзе.

Павук паўзе па сцяне.

Туман паўзе па нізіне (перан.).

2. Пра чалавека: перамяшчацца, прыпадаючы тулавам да паверхні і перабіраючы па ёй рукамі і нагамі.

Байцы паўзлі на жыватах.

Дзіця паўзе па падлозе.

3. Ісці, перамяшчацца вельмі павольна (разм.).

Цягнік паўзе.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Расці, прылягаючы да паверхні, чапляючыся за яе.

Па ствале дрэва поўз плюшч.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Апаўзаць, асыпацца.

Грунт паўзе.

6. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра паўвадкую масу: цячы, выцякаць адкуль-н. (разм.).

Цеста паўзе з дзяжы.

7. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Распаўсюджвацца, перадавацца (разм.).

Чуткі паўзлі ва ўсе бакі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ла́па, -ы, мн. -ы, лап, ж.

1. Ступня або ўся нага ў некаторых жывёл і птушак.

Каціная л.

2. Аб руцэ або назе чалавека (разм.).

Вялізная л.

Брыдкія лапы.

3. Галіна хвойнага дрэва.

Пышныя лапы ялін.

4. Расплюшчаны і загнуты канец у некаторых інструментах для выдзірання цвікоў, а таксама інструмент з такім канцом (спец.).

5. Шып на канцы бервяна (спец.).

Рубіць у лапу.

◊

Даць у (на) лапу — падкупіць каго-н. (разм.).

Налажыць лапу на што-н. — захапіць што-н., падпарадкаваць свайму ўплыву (разм.).

Папасціся ў лапы каму-н. — апынуцца ў залежнасці ад каго-н. (разм.).

У лапах каго-н. — быць у поўнай залежнасці.

Хадзіць на мяккіх лапах — хадзіць цішком; выслужвацца перад кім-н. (разм., неадабр.).

|| памянш. ла́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж. (да 1—3 знач.).

|| прым. ла́пны, -ая, -ае (да 1, 3 і 4 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лупі́ць¹, луплю́, лу́піш, лу́піць; лу́плены; незак., каго (што).

1. Знімаць, абдзіраць (скуру, кару і інш.) з чаго-н. або ачышчаць ад лупін; абіраць.

Л. кару з дрэва.

Л. бульбу.

2. Драць на часткі (разм.).

Нашто ты кнігу лупіш?

3. каго (што). Моцна біць, лупцаваць каго-н.

Л. каня пугай.

4. 3 сілай удараць у што-н., па чым-н.

Л. нагой у дзверы.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Ужыв. замест некаторых дзеясловаў для абазначэння дзеяння, якое адбываецца з асаблівай сілай (разм.).

Лупіць дождж.

Л. у бубен.

◊

Лупіць скуру (разм.) —

1) браць празмерна вялікую плату;

2) моцна біць.

Лупіць як сідараву казу (разм.) — бязлітасна біць каго-н.

|| зак. аблупі́ць, -луплю́, -лу́піш, -лу́піць; -лу́плены (да 1 знач.), злупі́ць, злуплю́, злу́піш, злу́піць; злу́плены (да 1 і 3 знач.) і адлупі́ць, -луплю́, -лу́піш, -лу́піць; -лу́плены (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

zúrichten

vt

1) гатава́ць, прыгато́ўваць

Spéisen ~ — гатава́ць стра́вы

2) тэх. загато́ўваць, нарыхто́ўваць; апрацо́ўваць; абчэ́сваць (дрэва)

3) прыла́джваць, нала́джваць; пра́віць, выпраўля́ць; рыхтава́ць

4) разм. адлупцава́ць (каго-н.)

5) разм. запля́каць, забру́дзіць

du hast den Mántel ja schön zú- gerichtet! — іран. ну і размалява́ў [спля́каў] ты паліто́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

жале́зны прям., перен. желе́зный;

ж. мо́лат — желе́зный мо́лот;

~ная руда́ — желе́зная руда́;

~ная рука́ — желе́зная рука́;

~нае здаро́ўе — желе́зное здоро́вье;

~ная дысцыплі́на — желе́зная дисципли́на;

~ная ло́гіка — желе́зная ло́гика;

○ ~нае дрэ́ва — желе́зное де́рево;

ж. век — желе́зный век;

ж. калчада́н — желе́зный колчеда́н;

ж. купарва́с — желе́зный купоро́с;

ж. шпат — желе́зный шпат;

◊ нае́сціся ~га бо́бу — запасти́сь терпе́нием, прояви́ть упо́рство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

павалі́ць I сов. повали́ть, свали́ть, опроки́нуть;

ве́цер ~лі́ў дрэ́ва — ве́тер повали́л (свали́л) де́рево

павалі́ць II сов. повали́ть;

дым ~лі́ў з ко́міна — дым повали́л из трубы́;

~лі́ў густы́ снег — повали́л густо́й снег;

наро́д ~лі́ў на пло́шчу — наро́д повали́л на пло́щадь

павалі́ць III сов. (сукно и т.п.)

1. (о многом) сваля́ть, переваля́ть;

2. (нек-рое время) поваля́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Бу́снява жы́та ’расліна спарыння, Claviceps purpurea L.’ (зах.-палес., Выгонная, Лекс. Палесся). Выгонная, там жа, мяркуе, што назва абумоўлена тым, што, як і Claviceps purpurea, буслу ў народных паданнях адводзіцца значнае месца (бусел ведае, які будзе ўраджай і г. д.) і прыводзіць серб.-харв. назву расліны — ро́дац. Але серб.-харв. ро́дац — гэта і ’бусел’ і тутавае дрэва’ (плады якога фіялетавыя, як і рожкі спарынні). Сувязь з буслам (што такая можа быць, сведчыць ням. назва для Claviceps purp. — Storchkorn, літаральна ’буслава зерне’; гл. Марцэль, Pflanzennam., 5 (4), 551) можа быць і іншай: па колеру дзюбы або ног бусла. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 67.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Галлё ’галіны, хвораст’ (БРС, Шат., Касп., Нас., Бяльк., Сцяшк. МГ), таксама го́лле ’тс’ (Касп.). Дакладна адпавядае ўкр. гілля́ (зборн. наз., н. р.). Бел. і ўкр. словы Фасмер (1, 434) параўноўвае з рус. дыял. голья́ ’галіна, сук’ (ж. р., адз. л.!) і далей са славен. gȏl ’ачышчаны ад сучкоў ствол маладога дрэва’, чэш. hůl ’палка, галіна’. Далей бачаць сувязь з галу́за ’галінка’ і да т. п. Больш пераконвае дапушчэнне, сувязі прама з *golъ ’голы; ачышчаны ад лісця’. Тады *golьje — гэта проста зборны назоўнік з першасным значэннем ’голыя галінкі’. У рус. мове голья, магчыма, са старога гольё (н. р., зборн. наз.)

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)