дрэ́ва

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. дрэ́ва дрэ́вы
Р. дрэ́ва дрэ́ў
дрэ́ваў
Д. дрэ́ву дрэ́вам
В. дрэ́ва дрэ́вы
Т. дрэ́вам дрэ́вамі
М. дрэ́ве дрэ́вах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дрэ́ва, -а, мн. -ы, дрэў і дрэ́ваў, н.

1. Шматгадовая расліна з цвёрдым ствалом і галінамі, якія ўтвараюць крону.

Лісцевыя дрэвы.

Хвойныя дрэвы.

2. толькі адз. Матэрыял з такой расліны, які ідзе на будаўніцтва, розныя вырабы; драўніна.

Разьба па дрэве.

Мэбля з чырвонага дрэва.

○

Радаслоўнае дрэва — радаслоўная табліца ў выглядзе дрэва, якая паказвае разгалінаванне роду, сям’і.

◊

За дрэвамі не бачыць лесу (неадабр.) — звяртаючы ўвагу на дробязі, забываць пра галоўнае.

|| памянш. дрэ́ўца, -а, мн. -ы, -аў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дрэ́ва ср.

1. (растение) де́рево;

2. мн. нет (материал) де́рево;

○ радасло́ўнае д. — родосло́вное де́рево;

гваздзіко́вае д. — гвозди́чное де́рево;

камфо́рнае д. — ка́мфорное де́рево;

чо́рнае д. — чёрное де́рево;

хле́бнае д. — хле́бное де́рево;

хі́ннае д. — хи́нное де́рево;

чырво́нае д. — кра́сное де́рево;

кафе́йнае д. — кофе́йное де́рево;

ко́ркавае д. — про́бковое де́рево;

ражко́вае д. — рожко́вое де́рево;

ту́тавае д. — ту́товое де́рево;

жале́знае д. — желе́зное де́рево;

◊ за ~вамі не ба́чыць ле́су — погов. за дере́вьями не ви́деть ле́са

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дрэ́ва, ‑а; Р мн. дрэў; н.

1. Шматгадовая расліна з цвёрдым ствалом і галінамі, якія ўтвараюць крону. Хвойныя дрэвы. Пладовыя дрэвы. □ Навокал, пад дрэвамі, у траве, стаяць чырвоныя, прыгожыя мухаморы. Брыль. Верхавіны гэтых дрэў былі такія пышныя, што спляталіся галлём угары і ўтваралі зялёны тунель. Чарнышэвіч.

2. толькі адз. Матэрыял з такой расліны, які ідзе на будаўніцтва, розныя вырабы; драўніна. Я вырэзваў з дрэва пеналы, скрыначкі, накрываў іх лакам, пасля чаго наводзіў прыгажосць разьбой. Бядуля.

•••

Гваздзіковае дрэва — вечназялёнае трапічнае дрэва сямейства міртавых, высушаныя кветкі якога ідуць на выраб гваздзікі.

Жалезнае дрэва — тое, што і бакаут.

Камфорнае дрэва — вечназялёнае дрэва сямейства лаўровых, з якога атрымліваюць камфорны алей.

Кафейнае дрэва — тое, што і кофе (у 1 знач.).

Коркавае дрэва — дрэва сямейства рутавых, якое дае корак прамысловага значэння.

Радаслоўнае дрэва — схема ў выглядзе дрэва, якая паказвае разгалінаванне роду, сям’і.

Ражковае дрэва — трапічнае дрэва сямейства цэзальпініевых з буйнымі ядомымі карычневымі пладамі ў форме ражка, струка.

Чорнае дрэва — драўніна некаторых парод трапічных дрэў цёмнага колеру, якая ідзе на выраб мэблі і пад.

Чырвонае дрэва — драўніна некаторых трапічных парод дрэў чырвонага або карычневага колеру, якая ідзе на выраб мэблі і пад.

Тутавае дрэва — тое, што і шаўкоўніца.

За дрэвамі не бачыць лесу гл. бачыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Дрэ́ва ’дрэва’ (БРС, ТСБМ, Нас., Касп., Шат., Бяльк., Сл. паўн.-зах.), таксама дре́ва (Бяльк.). Укр. дре́во (памянш. форма древко) ’тс’ (Грынч.); параўн. і гуц. древору́б ’павець для дроў’ (Грынч.: з Шухевіча). Адносна бел. слова (без укр. матэрыялу) Трубачоў (Эт. сл., 4, 212) заўважае: «блр. литер. дрэ́ва неисконно». Сапраўды, бел. і ўкр. формы нельга вытлумачыць з якой-небудзь прасл. зыходнай формы, таму можна меркаваць, што гэта запазычанне з польск. drzewo ’тс’ (< прасл. *dervo; аб апошнім гл. Трубачоў, там жа, 211–212) з субстытуцыяй польск. гука rz усх.-слав. ‑р‑. Дзіўна, што ў ст.-бел. мове (гл. Булыка, Запазыч.) не адлюстраваны гэты паланізм.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дрэва...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая па знач. адпавядае слову «дрэва», напр.: дрэваапрацоўка, дрэванасаджэнне.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дрэва / у лесе: лясіна / у хваёвым: баравіна / паваленае: валежына / вывернутае з карэннем: выварацень, выварат / сухастойнае: старадрэвіна, сухадрэвіна, сухастоіна / прышчэпленае: шчэпа

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

дрэва...

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «дрэва», напрыклад: дрэваапрацоўчы, дрэвападобны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

арэ́х

‘дрэва, куст; плады гэтага дрэва’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. арэ́х арэ́хі
Р. арэ́ха арэ́хаў
Д. арэ́ху арэ́хам
В. арэ́х арэ́хі
Т. арэ́хам арэ́хамі
М. арэ́ху арэ́хах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

хво́я

‘дрэва; галінка хвойнага дрэва’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. хво́я хво́і
Р. хво́і хво́й
Д. хво́і хво́ям
В. хво́ю хво́і
Т. хво́яй
хво́яю		 хво́ямі
М. хво́і хво́ях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)