◎ Прычва́ра м. і ж. р. ’хто прытвараецца, прыкідваецца’; ’выдумшчык, жартаўнік’ (даўг., Сл. ПЗБ; ТС), ’прытворшчыца, дзівакаватая жанчына’ (Сіг.), ’пачвара, нячысцік’ (Нар. сл.). Нулявы дэрыват ад прычварацца (гл.), або ўтворана шляхам замяшчальнай прэфіксацыі з пачвара (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спрут ‘гібель’: на спруты ‘на чорта’ (беласт., Дзядзька Квас, Роздум на калёсах, Беласток, 1995, 57), спру́та ‘смерць; халера’ (Сцяц. Сл.), ‘пагібель’ (кам., ЖНС). Адваротны дэрыват ад спруці́цца ‘памерці’ (ТС), ‘стаць пруткім’ (Стан.). Гл. прут, апруцянець.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Падты́ннік ’чыстацел’ (ТСБМ), ’залозніца вузлаватая, Scrophularia nodosa L.’ (Кіс.), ’паслён чорны, Solanum nig- rum L.’ (Бейл.). Рус. падтыннік, укр. підтинник ’расліна Scrophularia nodosa L.’ Суфіксальны дэрыват ад прыметніка падтып‑ ньКтын (гл.). Расліна названа па месцы вырастання.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Папіха́ч ’чалавек, якому даручаюць паскорыць якую-небудзь справу’ (ТСБМ, ТС); тое ж, што і папіхіч (гл.) (ТСБМ, Шат., Др.-Падб.; КЭС, лаг.). Дэрыват з агентыўным старажытным суф. ‑ач ад папіхаць < піхаць (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 31).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пару́чнік ’афіцэрскае званне, якое ідзе за званнем падпаручніка’ (ТСБМ). З польск. porucznik ’тс’.
Пару́чнік 2 ’сваяк (маладой на вяселлі)’ (Мат. Гом.). Дэрыват ад паручыць (гл. парука) з суф. ‑нік. Адносна словаўтварэння параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 54.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пражо́рка ’адтуліна ў агароджы праз раку. у якую устаўляюць “нерат’ (паўн.-усх., КЭС). Дэрыват з суф. ‑к‑ ад пражэрці < жэрці. Гл. жарало і жэрло© у семантычным плане параўн. асабліва рус. смал. жерло ’адтуліна ў печы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прасве́т ’светлая паласа на неасветленым’, ’прамежак, свабодная прастора паміж блізкімі прадметамі’ (ТСБМ, Нас.), ’праём акна’ (ТСБМ, Шушк.). Рус. просве́т, укр. просві́ток, польск. przeswit, чэш. průsvit. Нульсуфіксальны дэрыват ад прасвяціць < свяціць. Сюды ж прасве́тны ’празрысты’ (ашм., Стан.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпа́сак ’падпасак’ (брасл., Сл. ПЗБ), прыпа́сач, прыпа́сыч ’тс’ (ТС, Сл. Брэс., ЛА, 1). Рус. пск., цвяр. прыпа́сок ’тс’, укр. припаса́ти ’пасвіць’. Дэрыват з суфіксам ‑ак ад *прыпаса́ць або ад падпа́сак з заменай прыстаўкі под- на пры‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прысту́па ’муж, які пасяліўся пасля жаніцьбы ў доме сваёй жонкі; прымак’ (Інстр. 2; Клім.), пріступнік ’тс’ (брэсц., кобр., Шн. 3), прысту́пы ’прымы’ (кам., Жыв. НС). Нулявы дэрыват ад прыступі́ць з тэматычным ‑а. Параўн. славац. prístupnik ’прымак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Спла́вы ‘матачнае кровацячэнне’ (Арх. Федар.; паст., Сл. ПЗБ), ‘выдзяленні (у жанчын)’ (іўеў., Сл. ПЗБ). Блізкае славен. splȃv ‘аборт’, паводле Сноя₂ (685), да прасл. *jьzplavъ, аддзеяслоўнага назоўніка ад *jьzplaviti ‘сплавіць’. Суфіксальны дэрыват ад плавіць (гл.), параўн. аплавы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)