Verbum

Тамо́жня ’мытня’ (ТСБМ). Русізм, зыходнае ст.-рус. тамъга (гл. тамга), ад якога прыметнік таможьный (< *тамъжьный) ’той, які мае адносіны да тамгі’, што паслужыў асновай для ўтварэння назоўніка на ‑ня па ўзору овчарня і пад. (Чарных, 2, 227).

Во́ўчая мята ’чысцік лясны, Stachys germanica L. і балотны Stachys palustris L.’ (Шат.). Гл. мята. Прыметнік указвае на тое, што расліна «несапраўдная», дзікарослая; азначэнне воўчы пастаянна ўжываецца ў адносінах да неядомых і дзікарослых раслін (Мяркулава, Очерки, 90, 110).

Здра́вы ’моцны, дужы’ (красл., Сл. паўн.-зах.). Развіццё значэння, адзначаемае таксама для здаровы (гл.) на бел. глебе ў запазычанага рус. ці ц.-слав. здравый (< ст.-слав. съдравъ), вядомага яшчэ ў ст.-бел. помніках (Булахаў, Прыметнік, 3, 79–80).

*Пры́бач, пры́боч ’збоку’ (ТС). Лексікалізацыя прыназоўнікава-склонавага спалучэння пры бо́ку/баку́. Сюды ж прыметнік прыбо́чны ’які знаходзіцца заўсёды пры баку, пры поясе; які знаходзіцца неадлучна пры якой-небудзь асобе’ (Нас.). Параўн. рус. дыял. при́бочи ’збоку’, укр. при́бочний ’бакавы’.

Іспо́дні ’ніжні’ (Касп., Бяльк., Сл. паўн.-зах.), ’ніжні, нацельны’ (Мат. Маг.). Рус. дыял. і уст. испо́дний ’ніжні, нацельны’. Ст.-слав. исподьн҄ь ’ніжні’, ст.-рус. исподнии ’ніжні, нацельны’. Прыметнік, вытворцы з суф. ‑ьнъ ад исподъ (гл. іспод). Гл. сподні.

Асня́к, аснік ’асіннік’ (Бір. дыс., Інстр. III). Гэтыя зборныя назвы, як і прыметнік асовы ’асінавы’, утвораны ад *osa ’асіна’ (параўн. дуб — дубняк і г. д.); такія формы, магчыма, сведчаць пра доўгае захаванне ў беларускіх гаворках бяссуфікснай формы *аса (гл. асіна).

Вало́скі (прыметнік) ’адзнака авечак з густой і доўгай воўнай’ (Сцяшк. МГ); ’парода авечак’ (КЭС). Валоскі < валожскі, якое звязана з валах — старой назвай раманскіх народаў (Фасмер, 1, 345). Параўн. рус. волошский орех, бел. валоскі арэх, укр. волоський ’румынскі’.

Вало́скі (назоўнік). Гл. валасажар.

Расама́ты ’лахматы, касматы, калматы’, ’з мноствам каранёў (пра буракі, моркву)’ (Янк. 3.), ’лахматы’ (Мат. Гом.). Прыметнік ад раса́ ₂ (гл.) з суфіксам ‑ма‑, параўн. таўсматы (ад то́ўсты), гл. У аснове семантыкі прызнак ’махрыстасць, растрапанасць’. Параўн. балг. дыял. реса́т ’з абтрапанымі краямі’.

Вячэ́рні (БРС, КТС), вячэрній (Бяльк.). Укр. вечірній, рус. вечерний, польск. wieczorny, wieczerny, памор. v́ečórnï, v́ečȯrnï, v́ečernï, в.-луж. wjećorny, н.-луж. wjacorny, чэш. večerní, дыял. večerný, славац. večerný, серб.-харв. вѐче̄рњ(ӣ), славен. večę̑ren, večęranji, макед. вечерен, балг. ве́черен ’тс’. Прыметнік ад večerъ.

Жано́чы. Укр. жіночий ’тс’. Зах.-рус. (ст.-бел. і ст.-укр.) утварэнне ад женъка ’жанчына’ (укр. жінка ’жанчына’). Утворана як прыналежны прыметнік (параўн. дзявочы). Пра зах.-рус. характар слова (а не запазычанне з укр.) сведчыць пашырэнне слова ў гаворках (Сцяшк. МГ). Гл. жо́нка.