Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

хмы́кнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

Аднакр. да хмыкаць.

хмылі́цца, хмылюся, хмылішся, хмыліцца; незак.

1. Хітра, злосна ўхмыляцца.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Касавурыць вочы, прыціскаць вушы (пра коней). Пачуўшы Андрэя, [коні] сталі хмыліцца і круціцца ў праварынах — не падыходзь... Пташнікаў. Дэраш — так звалі мы [каня] — даволі-такі сцёр зубы, часта наравіўся, хмыліўся не толькі на чужых, а і на мяне самога. Якімовіч.

хмяле́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

Разм. Станавіцца п’яным, п’янець. Цяпер, калі Салавейчык перакульваў шклянку трэці раз, — гарэлка яго болей не брала, а Ігнась пачаў хмялець. Лупсякоў. Гэты поп умеў піць і хмялеў не адразу. Чарнышэвіч. // перан. Прыходзіць у стан узбуджанасці, захаплення ад чаго‑н. Хмялею ад водару спелага хлеба, Ад жоўтых рамонкаў, ад квецені вашай. Хведаровіч.

хмялёк, ‑льку, м.

1. Памянш.-ласк. да хмель (у 1 знач.).

2. Лёгкае ап’яненне.

•••

Пад хмяльком — тое, што і пад хмелем (гл. хмель). Сакальскі быў узбуджаны, трошкі пад хмяльком. Мехаў.

хмялёўка, ‑і, ДМ ‑лёўцы, ж.

Сорт махоркі.

хмялі́ць, ‑ліць; незак., каго.

Разм. Рабіць п’яным, ап’яняць. Вось князеў стол на сто персон У бузіне каля сцяны. Калісьці ён не меў цаны, Хмяліў і цешыў шляхту. Бажко. // перан. Прыходзіць у стан узбуджанасці, захаплення. Нешта яе [Зоську] хмяліла, трывожыла: яна знайшла для сябе новае ў злосці — гэта дало ёй апору і сілу. Бядуля.

хмяльні́к, хмельніка, м.

Зараснік хмелю. // Месца, дзе расце хмель.