Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ПрадмоваСкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

тэрпе́навы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да тэрпенаў. Тэрпенавы спірт.

тэрпенці́н, ‑у, м.

Смалістае рэчыва, якое выдзяляецца са ствала хвойных дрэў у месцах разрэзу і пры перагонцы дае шкіпінар і каніфоль; жывіца.

[Грэч. terebinthinos.]

тэрпенці́навы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да тэрпенціну, уласцівы яму. Тэрпенцінавы пах. // Які здабываецца, атрымліваецца з тэрпенціну. Тэрпенцінавая кіслага.

тэрпе́ны, ‑аў; адз. тэрпен, ‑у, м.

Арганічныя рэчывы, якія знаходзяцца ў смале хвойных дрэў, эфірным масле, шкіпінары і выкарыстоўваюцца ў медыцыне, парфумерыі і пад.; вуглевадароды.

тэрцы́на, ‑ы, ж.

Вершаваная форма, што складаецца з трохрадковых строф, у якіх сярэдні радок кожнай папярэдняй страфы рыфмуецца з двума крайнімі радкамі наступнай. // Верш, напісаны ў такой форме. Тэрцына Пушкіна. Тэрцына Дантэ. □ Што тэрцыны па-беларуску застаюцца поўнымі ўсё тае ж мудрасці і паэтычнай строгасці, як тэрцыны вялікай «Боскай камедыі» Дантэ, даказваў [М. Багдановіч]. Лойка.

[Іт. terzina ад terza rima — трэцяя рыфма.]

тэ́рцыя, ‑і, ж.

1. У музыцы — трэцяя ступень ад дадзенай у дыятанічнай гаме. // Інтэрвал, які ахоплівае тры ступені.

2. Друкарскі шрыфт, памер якога роўны 16 пунктам (6 мм), выкарыстоўваецца для набору загалоўкаў.

[Ад лац. tertia — трэцяя.]

тэрцэ́т, ‑а, М ‑цэце, м.

Спец.

1. Ансамбль з трох выканаўцаў, пераважна вакальны; трыо.

2. Музычны твор або частка музычнага твора для трох выканаўцаў (галасоў, інструментаў) са сваёй партыяй для кожнага.

3. Вершаваная страфа ў санеце, якая складаецца з трох радкоў.

[Іт. terzetto ад лац. tertius — трэці.]

тэрыко́н, ‑а, м.

Конусападобны насып пустой пароды каля шахты. Узлезеш на самае высокае дрэва — і бачыш адны толькі тэрыконы, шахцёрскія пасёлкі, вёскі ў далінах і высокія заводскія трубы па краях небасхілу. Няхай.

[Фр. terri — пародны адвал і conique — канічны.]

тэрыко́нік, ‑а, м.

Тое, што і тэрыкон. Грукацяць па штрэках ваганеткі, Угару бягуць па тэрыконіку. «ЛіМ».

тэрытарыя́льны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да пэўнай зямельнай прасторы, да тэрыторыі, звязаны з ёй. Тэрытарыяльныя межы. Тэрытарыяльная цэласнасць. // Звязаны з дадзенай, пэўнай тэрыторыяй, мясцовы. Тэрытарыяльныя дыялекты. Тэрытарыяльная партыйная арганізацыя.

•••

Тэрытарыяльныя воды — частка мора ці акіяна, на якую распаўсюджваецца суверэнітэт прыбярэжнай дзяржавы.