шчо́дры
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
шчо́дры |
шчо́драя |
шчо́драе |
шчо́дрыя |
| Р. |
шчо́драга |
шчо́драй
шчо́драе |
шчо́драга |
шчо́дрых |
| Д. |
шчо́драму |
шчо́драй |
шчо́драму |
шчо́дрым |
| В. |
шчо́дры (неадуш.)
шчо́драга (адуш.) |
шчо́друю |
шчо́драе |
шчо́дрыя (неадуш.)
шчо́дрых (адуш.) |
| Т. |
шчо́дрым |
шчо́драй
шчо́драю |
шчо́дрым |
шчо́дрымі |
| М. |
шчо́дрым |
шчо́драй |
шчо́дрым |
шчо́дрых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
шчо́дры, -ая, -ае.
1. Які шырока аказвае дапамогу, ахвотна траціць сродкі на іншых, не скупы.
Ш. чалавек.
2. перан. Які з ахвотай, многа хваліць.
Ш. на пахвалу.
3. Каштоўны, багаты.
Ш. падарунак.
Шчодра (прысл.) надзяляць каго-н. чым-н.
4. перан. Моцны, інтэнсіўны ў сваім дзеянні, выяўленні.
Ш. бой.
Ш. дождж.
◊
Шчодрай рукой (надзяляць каго-н.) — не шкадуючы.
|| наз. шчо́драсць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шчо́дры в разн. знач. ще́дрый;
ш. чалаве́к — ще́дрый челове́к;
~рыя дары́ — ще́дрые дары́;
ш. на абяца́нні — ще́дрый на обеща́ния;
◊ ~рай руко́й — не скупя́сь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шчо́дры, ‑ая, ‑ае.
1. Які ахвотна дзеліцца з другімі грашыма, маёмасцю; не скупы. Вера адразу прыкінула ў галаве, што яе пакупніца шчодрая жанчына і, выпіўшы, папрасіла яшчэ шклянку. Пальчэўскі. Мне гэты цуд без слоў гаворыць: Які ён шчодры, мой народ, Калі сябрам ад сэрца дорыць Не толькі дом — і сонца ўсход! Лось. // перан.; на што. Які лёгка, з ахвотай аддае, раздае што‑н., надзяляе чым‑н. Напэўна, па гэтай прычыне.. [К. Чорны] быў шчодры на пахвалу. Мележ. — Наш старшыня шчодры на пачастункі, госця так не выпусціць з хаты... Хадкевіч. Праўда, .. [Таня] і дагэтуль не вельмі шчодрая была на пісьмы. Гроднеў. // перан. Добры на натуры, па характару. Шчодрая душа. Шчодрае сэрца.
2. Вялікі па памерах, вялікі, значны па каштоўнасці. Закрасуе ў нашым полі Ураджай багаты І парадуе калгас наш Шчодраю аплатай. Журба. А ён [грыбнік] збірае, хітры чараўнік, З лясной аблогі шчодрую даніну. Грачанікаў. — Шырэй вароты, добры гаспадар! Упершыню натруджаныя рукі За мазалі свае — Прымаюць шчодры дар. А. Александровіч. Гэты шчодры слоўнікавы матэрыял дасканала выкарыстоўваецца пісьменнікам для стварэння адпаведных вобразаў. Шакун.
3. Багаты (пра прыроду, жыццё і пад.). Дружны, ураджайны, Проста небывала Шчодры выпаў год! Корбан. Непаўторная гэта пара Песню самую шчырую просіць, Ураджай па калгасных дварах Наша шчодрая восень развозіць. І. Калеснік. У сонечны дзянёк харошы Плады зняў з яблынь гаспадар, Прынёс у хату поўны кошык — Ад шчодрых яблынь першы дар. Непачаловіч. // Бурны, моцны, інтэнсіўны ў сваім дзеянні, выяўленні. Трэба было б ганіць яшчэ пана, але не пашэнціла яму на гэтую ўцеху: сканаў заўчасна ад шчодрага бою дужых рамеснікаў. Шынклер. Гарачай парай дыхала зямля, нядаўна напоеная шчодрым дажджом. Шамякін.
•••
Шчодрай рукой — не шкадуючы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уселітасці́вы, ‑ая, ‑ае.
Уст. Шчодры на літасці; велікадушны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ще́дрый в разн. знач. шчо́дры;
ще́дрый на обеща́ния шчо́дры на абяца́нні;
ще́дрые дары́ шчо́дрыя дары́;
ще́дрой руко́й шчо́драй руко́й.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чарэ́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.
Разм. Чэрпаць, зачэрпваць, набіраць. Чарэпай, шчодры вінадар, Як вока поўны коўш! Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
торова́тый
1. уст. (щедрый) шчо́дры;
2. обл. (расторопный) ке́млівы, паваро́тлівы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
скупе́ча, ‑ы, м. і ж.
Разм. неадабр. Скупы чалавек. А шчодры, сабраўшы бяседу. Суседзяў частуе; Скупеча пакажа суседу Кішэню пустую. Непачаловіч. [Андрэй:] — Бацька — скнара і скупеча, ды і маці не лепшая. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тарава́ты ’памяркоўны; не скупы’ (карм., ЛА, 3), ’шчодры’ (Янк. БП), тырыва́тый ’добры, шчодры’ (Бяльк.), сюды ж тарава́ціцца (торова́цицьца) ’дэманстраваць шчодрасць’, ’абяцаць; прапанаваць мала’ (Нас.). Рус. тарова́тый, торова́тый перакладаюць як ’спрытны, дасціпны; шчодры, гасцінны’ (Некр. і Байк.), ’маторны’ (Ласт.). Звязваюць з тор ’дарога, шлях; след’, тары́ць ’пракладваць след, шлях’ (гл.), што да *torъ, *toriti, роднасных да *terti (гл. церці), гл. Фасмер, 4, 84; Новое в рус. этим., 233. Да семантыкі параўн. запрато́рыць ’закінуць, падзець невядома дзе’, славен. tóriti ’рассыпаць, растрачваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)