прасця́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (разм.).
Прастадушны чалавек.
|| памянш. прасцячо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| ж. прасця́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прасця́к
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
прасця́к |
прасцякі́ |
| Р. |
прасцяка́ |
прасцяко́ў |
| Д. |
прасцяку́ |
прасцяка́м |
| В. |
прасцяка́ |
прасцяко́ў |
| Т. |
прасцяко́м |
прасцяка́мі |
| М. |
прасцяку́ |
прасцяка́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
прасця́к, -ка́ м., разг. проста́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прасця́к, ‑а, м.
Разм. Прастадушны, бясхітрасны і недалёкі чалавек. Вер людзям, ды не будзь занадта прасцяком, Бо іншы дабрадзея носіць маску, Каб пры выпадку абыйсці цябе цішком... Валасевіч. Галаўня паступова мяняў думку наконт Сцяпана. «Ён не які-небудзь прасцяк. Бач якімі доказамі шпурляе». Гроднеў. Аўтару вадэвіляў і гумарыстычных апавяданняў, Міхасю Чароту былі зразумелыя пажаданні Міровіча, тым больш, што і ў «Хатцы», і ў Галубка ён сам іграў на сцэне вясёлых прасцякоў. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
праста́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м. (разм.).
Тое, што і прасцяк.
|| памянш. прастачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.
|| ж. праста́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прасця́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Жан. да прасцяк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
проста́к
1. разг. прасця́к, -ка́ м., праста́к, -ка́ м.; (ограниченный) абмежава́ны, -нага м.; (недалёкий) недалёкі, -кага м.; (глуповатый) дурнава́ты, -тага м.;
2. театр. прасця́к, -ка́ м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прасталы́ка ’прасцяк, нетактоўны чалавек’ (ТС). З прастарэ́ка (гл.) з заменай другой часткі на лыка; магчыма, намёк, што такі чалавек носіць лыкавыя лапці. Параўн. рус. ла́потник ’прасцяк; вясковы неадукаваны чалавек’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праста́к ’дурань’, ’неахайны’ (Ян.), сюды ж прастакава́ты ’праставаты, ніякаваты’ (Нас., Ян.). Рус. проста́к ’прасцяк’, укр. проста́к ’просты чалавек’, польск. prostak ’прасцяк, неадукаваны чалавек, просты чалавек’, чэш. prostáček ’прасцяк’, серб.-харв. проста́к ’прасцяк, неадукаваны, нявыхаваны чалавек’, славен. prosták ’звычайны, просты чалавек’, балг. проста́к ’неадукаваны, нявыхаваны чалавек’, макед. простак ’тс’. Ад просты з суф. ‑ак. Суфікс яшчэ праславянскі, гл. Слаўскі (SP, 1, 89), але першапачаткова слова, відаць, мела значэнне ’просты чалавек’ у процілегласць высакароднаму, што гаворыць аб самастойным утварэнні ў розных славянскіх мовах, параўн. Банькоўскі, 2, 788; Сной₂, 586 і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ідыёт. Праз польск. idiota (параўн. ідзіво́т (Бяльк.) з рус.). З лац. idiōta ’недасведчаны, невук, прасталюдзін, прасцяк’ < грэч. ἰδιώτης ’прыватная асоба, міранін, прасцяк’ ад ἴδιος ’прыватны, уласны, асаблівы’. Слаўскі, 1, 443; Шанскі, 2, I, 14. Пад рус. уплывам усякаецца ‑а на канцы слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)