ня́нька
назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
ня́нька |
ня́нькі |
| Р. |
ня́нькі |
ня́нек |
| Д. |
ня́ньцы |
ня́нькам |
| В. |
ня́ньку |
ня́нек |
| Т. |
ня́нькай
ня́нькаю |
ня́нькамі |
| М. |
ня́ньцы |
ня́ньках |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ня́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
1. Жанчына, якая даглядае дзяцей у сям’і.
Пайсці ў нянькі.
Дзе нянек многа, там дзіця бязнога (прыказка).
2. перан. Той, хто апякае каго-н., клапоціцца пра каго-н.
|| ласк. ня́ня, -і, мн. -і, нянь, ж. (да 1 знач.).
|| прым. ня́ньчын, -а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ня́нька ж.
1. в разн. знач. ня́ня; ня́нька;
стара́я н. — ста́рая ня́ня (ня́нька);
2. перен. ня́нька;
што я, н. табе́? — что я, ня́нька тебе́?;
◊ у сямі́ ~нек дзіця́ без но́са — посл. у семи́ ня́нек дитя́ без гла́зу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ня́нька ня́нька, -кі ж.;
◊
у семи́ ня́нек дитя́ без гла́зу посл. у сямі́ ня́нек дзіця́ без во́ка (но́са).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ня́нька, ‑і, ДМ ‑ньцы; Р мн. ‑нек; ж.
1. Жанчына, якая даглядае дзяцей у сям’і. Усе на працы. У парку адны нянькі з дзецьмі. Лынькоў. Старэйшыя дочкі.. служылі нянькамі ў крамнікаў. Бядуля.
2. перан. Той, хто апякае каго‑н., клапоціцца аб кім‑н. Радавым я матросам На эсмінцы служыў. Паліняў чуб цыганскі Ад солі марской. Боцман строгай быў нянькай На хвалі крутой. Жычка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ня́нька 1 ’нянька, што даглядае дзяцей’ (Нас., Яруш., Пятк., Сл. ПЗБ, ТС), укр. ня́ньо ’бацька’, ня́ня, ня́нька ’нянька’, рус. ня́ня, ня́нька ’тс’, а таксама ’старэйшая сястра’, польск. niania, niańka ’нянька’, nana, nanka ’тс’ і ’маці’, чэш. ňano, naňka ’бацька’, дыял. (мар.) nána ’нянька’, славац. nano, ňaňa ’цётка’, в.-луж. nan ’бацька’, серб.-харв. на́на, не́на ’маці’, балг. не́ня ’сястра маці’, не́ни ’зварот малодшага да старэйшага’. Тыповае «дзіцячае» слова, узнікшае шляхам падваення складоў (мама, тата і пад.); «дыфузная» семантыка можа сведчыць пра самастойнае развіццё падобных слоў у асобных славянскіх мовах. Параўн. Фасмер, 3, 94; Махэк₂, 389; Шустар-Шэўц, 13, 987.
Ня́нька 2 ’калыска’ (кобр., ДАБМ, камент. 813). Гл. ненька.
Ня́нька 3 ’нанка, кітайка (від матэрыі)’ (Нас.). Відаць, запазычана з рус. на́нка ’тс’, што ў сваю чаргу з франц. nankin або ням. Nanking ад назвы горада ў Кітаі (Праабражэнскі, 592; Фасмер, 3, 41). Змякчэнне зычных цяжка вытлумачыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ня́ня, -і, мн. -і, нянь, ж.
1. гл. нянька.
2. Санітарка ў бальніцы, медпункце (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыхадны́, -а́я, -о́е.
Які з’яўляецца куды-н. на час для выканання абавязкаў, для лячэння, але не жыве, не знаходзіцца там пастаянна.
Прыхадная нянька.
Прыхадныя хворыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыхадны́ приходя́щий;
~ны́я хво́рыя — приходя́щие больны́е;
~на́я ня́нька — приходя́щая ня́ня
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ма́мка, ‑і, ДМ ‑мцы; Р мн. ‑мак; ж.
1. Ласк. да мама.
2. Уст. Жанчына, якая корміць грудзьмі чужое дзіця; нянька.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)