надзе́я, -і, мн. -і, -дзе́й, ж.

1. Чаканне чаго-н. добрага, упэўненасць у ажыццяўленні чаго-н.

Светлая н.

Страціць надзею.

2. Той, або тое, на каго, на што можна спадзявацца, апірацца.

Сын — уся мая н.

◊

Падаваць надзеі — выяўляць якія-н. задаткі, праяўляць здольнасці да чаго-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Надзе́я

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Надзе́я
Р. Надзе́і
Д. Надзе́і
В. Надзе́ю
Т. Надзе́яй
Надзе́яю
М. Надзе́і

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

надзе́я

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. надзе́я надзе́і
Р. надзе́і надзе́й
Д. надзе́і надзе́ям
В. надзе́ю надзе́і
Т. надзе́яй
надзе́яю		 надзе́ямі
М. надзе́і надзе́ях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

надзе́я ж. наде́жда; ча́яние ср., упова́ние ср.;

◊ глядзе́ць з надзе́яй — смотре́ть с наде́ждой;

падава́ць надзе́і — подава́ть наде́жды;

усклада́ць надзе́і — возлага́ть наде́жды;

це́шыць сябе́ надзе́яй — обольща́ть себя́ наде́ждой;

мець надзе́ю — име́ть наде́жду

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

надзе́я, ‑і, ж.

1. Чаканне чаго‑н. добрага, якое спалучаецца з упэўненасцю ў тым, што яно збудзецца. Светлая надзея. Цвёрдая надзея. Страціць надзею. □ Столькі болю і столькі надзеі ў яе [дзяўчынкі] не па ўзросту сталых вачах. Брыль. Надзея выжыць тут, у лагеры смерці, амаль што канчаткова пакінула.. [палонных]. Быкаў.

2. Той або тое, на каго, на што можна спадзявацца, апірацца. Мір — вялікая надзея простых людзей усёй планеты. «Звязда». Бацька і маці выхоўвалі сына. Сын быў уцехай, надзеяй адзінай. Дубоўка. Вось і лес, і стажок сена каля лесу. Гэта іх стажок, іх гордасць і надзея. Колас.

•••

Падаваць надзеі гл. падаваць.

У надзеі — спадзеючыся.

Ускладаць надзеі гл. ускладаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Надзе́я ’надзея, спадзяванне’ (Нас., Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), укр. наді́я, рус. наде́я, польск. nadzieja, чэш. naděje, дыял. náděja, славац. nadéj, nádeja, в.-луж. nadžija, н.-луж. naźeja, славен. nȃdeja, серб.-харв. nada, дыял. nadeja, макед. дыял. надеја. Прасл. *naděja, вытворнае ад děti, гл. дзець (Міклашыч, 43; Бернекер, 1, 193; Брукнер, 353; Скок, 2, 497; Бязлай, 2, 211; Шустар-Шэўц, 13, 981). Махэк лічыць праславянскае слова аддзеяслоўным назоўнікам ад *nadějati sę ’спадзявацца’, узнікшым на базе пераноснага значэння *děti ’класці; меркаваць’, параўн. рус. полагать (Махэк₂, 387).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

надзея, спадзяванне, вера, чаканне; спадзяванка, спадзяванак, спадзёўка (разм.); спадзеўкі (разм., мн.); стаўка, ілюзія (перан.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

надзе́йка

‘памянш.-ласк. да надзея’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. надзе́йка надзе́йкі
Р. надзе́йкі надзе́ек
Д. надзе́йцы надзе́йкам
В. надзе́йку надзе́йкі
Т. надзе́йкай
надзе́йкаю		 надзе́йкамі
М. надзе́йцы надзе́йках

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

спадзява́нне, -я, н.

Чаканне таго, што мае адбыцца, надзея на што-н.

С. на лепшае жыццё.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падсвядо́масць, -і, ж.

1. гл. падсвядомы.

2. Не зусім усвядомленыя думкі, пачуцці, уяўленні.

Дзесьці ў падсвядомасці мільганула надзея.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)