кра́таць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. каго-што. Дакранацца да каго-, чаго-н.; чапаць.
К. валасы.
2. што і чым. Рухаць, варушыць.
К. сена.
К. фіранку.
К. параненай рукой.
|| зак. пакра́таць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кра́таць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
кра́таю |
кра́таем |
| 2-я ас. |
кра́таеш |
кра́таеце |
| 3-я ас. |
кра́тае |
кра́таюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
кра́таў |
кра́талі |
| ж. |
кра́тала |
| н. |
кра́тала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
кра́тай |
кра́тайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
кра́таючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
кра́таць несов.
1. (прикасаться) тро́гать;
2. (перемещать) сдвига́ть;
3. перен. (вызывать глубокие чувства) тро́гать
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кра́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. Рухаць, варушыць. Нямнога выйшла нас тады На бераг, Ледзь кратаў я Параненай рукой... Ставер. Заяц.. неяк смешна кратаў раздвоенай губой, насцярожана стрыгучы вушамі. Шахавец.
2. каго-што. Дакранацца да каго‑, чаго‑н.; чапаць. — Глядзі, твой бацька прыйшоў, — раптам кратае Жорыка за рукаў Ромка. Даніленка. Ліхаманкава гарэлі вочы, пальцы правай рукі.. нервова краталі шчаку. Лынькоў.
3. каго-што. Абл. Выклікаць якія‑н. пачуцці; кранаць. Некалькі хвілін у хаце было ціха, нібы яна была пустая. Што адчувала Ліда, Лабановіч не ведаў. Здавалася, што ўсё гэта яе мала кратала. Колас. Апусцелыя палі і лугі навявалі сум. Але ўсё гэта Халусту не кратала. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кра́таць 1 ’рухаць, варушыць’ (ТСБМ, Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., Гарэц., КЭС, лаг., Яруш., Яўс.). Беларуская лексема лічыцца запазычаннем з літ. kratýti ’трэсці’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 68). Больш надзейнай здаецца іншая версія аб пранікненні з балтыйскіх дыялектаў. Мы маем на ўвазе паралелі да літ. krutė́ti ’рухацца’ (гл. Фрэнкель, 303), якое магло праз *krъtěti даць кратаць. Параўн. асабліва літ. krùtinti, krutnóti ’рухаць, чапаць, кранаць’ і бел. кратаць, кранаць.
Кра́таць 2 ’чапаць, дакранацца’ (ТСБМ, Шпіл., Сл. паўн.-зах.). Гл. кратаць 1 і кранаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
закра́таць, -аю, -аеш, -ае; зак.
Пачаць кратаць; варушыць.
З. пальцамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перабіра́ць¹, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., што і чым.
Рытмічна кратаць, патузваць што-н. пальцамі.
П. падол фартуха.
Нервова п. пальцамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
закра́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пачаць кратаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ *Не́варуш, нёворуш ’неруш, бязлюднае месца’ (ТС). Да варушыць ’кратаць’, параўн. неворушэны ’некрануты’ (там жа), паралельнае ўтварэнне неруш (ад рухаць ’кратаць’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)