зара́за, -ы, ж.
Хваробатворны пачатак, які распаўсюджваецца мікробамі.
Рассаднік заразы.
Распаўсюджанне заразы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зара́за
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
зара́за |
| Р. |
зара́зы |
| Д. |
зара́зе |
| В. |
зара́зу |
| Т. |
зара́зай
зара́заю |
| М. |
зара́зе |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
зара́за ж., прям., перен. зара́за
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зара́за прям., перен. зара́за, -зы ж., по́шасць, -ці ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зара́за, ‑ы, ж.
1. Хваробатворныя мікраарганізмы, носьбіты і распаўсюджвальнікі хваробы. Баяцца заразы. Рассаднік заразы. □ Так і ляжыць [балота], засланае прэллю гнілых туманоў, поўнае машкары, камарэчы, разносячы заразу. Колас. // перан. Адмоўная з’ява ў сферы грамадскага жыцця, якая з’яўляецца перашкодай для прагрэсу. Рэлігійную заразу Ненавіджу, не цярплю! Я за ўсё жыццё ні разу Не заглянуў у царкву. Гілевіч.
2. перан. Разм. лаянк. Пра шкоднага, паганага чалавека або жывёліну. — У-у, зараза! — прасіпеў Ягор услед Піню. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зара́за ’інфекцыя’. Рус., укр. зара́за, польск. zaraza ’тс’, чэш., славац. záraza ’паразітная расліна Orobanche’, чэш. уст. ’заразная хвароба’, серб.-харв. за̑раза, за̏раза ’інфекцыя’, балг. зара̀за, макед. зараза ’тс’. Ст.-рус. зараза ’зараза’ (XVII ст.). Параўн. ст.-слав. заразити ’перарваць, спыніць’, ц.-слав., ст.-рус., ст.-бел. (з XV ст.) заразити ’паразіць’ (у тым ліку хваробай). Зараза — бязафіксны наз. ад дзеяслова заразити (за + разити < razъ, гл. раз). Іншыя версіі (з ісп. < араб.-тур. ці арм. паралелямі) неверагодныя. Трубачоў, Дол., 2, 79; Шанскі, 2, З, 59; БЕР, 1, 607; Скок, 3, 116.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зараза, пошасць, эпідэмія; мор, паморак, памор (уст.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
адплю́шчыць, ‑плюшчу, ‑плюшчыш, ‑плюшчыць; зак., што.
Адкрыць, расплюшчыць (пра вочы). Калі.. [Завішнюк] адплюшчыў вочы, убачыў, як над лесам, над самымі Мсціжамі, там, куды вяла шаша, гарыць зараза. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зара́зіна, ‑ы, ж.
Разм. лаянк. Тое, што і зараза (у 2 знач.). — Но-о... Заразіна... — Джвучка мацюкаўся, але не злазіў з воза. Лупіў каня прутам, як мог. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Заразі́ха ’расліна-паразіт Orobanche L.’ Рус., укр. зарази́ха ’тс’. Параўн. польск. zaraza, чэш., славац. záraza ’тс’. Паводле Махэка (Jména rostl., 217), чэш. з польск. Зважаючы на паразітны характар расліны, відаць, вытворны назоўнік з суф. ‑іха ад зараза (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)