заняпа́д
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
заняпа́д |
| Р. |
заняпа́ду |
| Д. |
заняпа́ду |
| В. |
заняпа́д |
| Т. |
заняпа́дам |
| М. |
заняпа́дзе |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
заняпа́д, -у, ДМ -дзе, м.
Упадак, стан аслаблення дзейнасці, змяншэння актыўнасці.
З. эканомікі.
Гаспадарка прыйшла ў з.
Адчуць стомленасць і з.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заняпа́д, -ду м.
1. в разн. знач. упа́док; (обеднение — ещё) разоре́ние ср., захире́ние ср.;
з. га́ндлю — упа́док торго́вли;
з. культу́ры — упа́док культу́ры;
з. гаспада́ркі — разоре́ние (захире́ние) хозя́йства;
2. паде́ние ср., упа́док;
мара́льны з. — мора́льное паде́ние (мора́льный упа́док)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заняпа́д, ‑у, ДМ ‑дзе, м.
1. Упадак, збядненне (звычайна ў якой‑н. галіне грамадскага жыцця). Заняпад эканомікі. Заняпад буржуазнай культуры.
2. Хваравіты стан, упадак сіл. Стэпа пачула вялікую ўтому, заняпад і, не раздзеючыся, прылягла. Гартны. // Цяжкі маральны стан, выкліканы перажываннямі, горам. Сваімі простымі і задушэўнымі гутаркамі .. [Кунігас-Ляўданскі] вельмі падтрымаў мяне ў маім заняпадзе пасля смерці Яні. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Заняпа́д ’упадак’. Укр. занепа́д ’тс’. Параўн. рус. бранск., смал., кур., арл. занепасть ’зрабіцца слабым, хваравітым’. Бязафіксны назоўнік ад дзеяслова *занепадати, *занепад + ти > *занепасти. Складанасць у сумяшчэнні значэння кораня (пад‑) і кампанента не-, якое дае ’не падаць’, што не адказвае сапраўднаму значэнню слова (прэфікс за‑ азначае пачатковы этап ці завяршэнне дзеяння, а таму ў гэтых разважаннях неістотны); параўн. рус. за‑не‑мочь. Калі ўлічыць наяўнасць рус. варонеж., бранск., кур., уладз., ярасл., кубан. занапастить(ся) ’мець напасці, г. зн. непрыемнасці; знікнуць, замучыць, страціць’, відаць, трэба ўводзіць слова да *занапасти, у якім потым адбылася ўзмацняючая народна-этымалагічная замена на > не: *занепасти.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дэмараліза́цыя, -і, ж.
Заняпад духу, дысцыпліны, разлажэнне, а таксама разбэшчанасць, упадак маралі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дэкада́нс, -у, м. (кніжн.).
1. Заняпад, культурны рэгрэс.
2. Тое, што і дэкадэнцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адынамі́я, ‑і, ж.
Рэзкі заняпад сіл.
[Грэч. — adynamía — бяссілле.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мярцвя́чына, -ы, ж.
1. зб. Трупы жывёл.
2. перан. Разумовы, духоўны застой, заняпад, інертнасць (разм.).
У п’есе няма дзеяння — жахлівая м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заняпа́сці, -непаду́, -непадзе́ш, -непадзе́; -непадзём, -непадзяце́, -непаду́ць; -непадзі́; зак.
Прыйсці ў заняпад.
Гаспадарка заняпала.
З. здароўем.
|| незак. занепада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)