Verbum

анлайнавы слоўнік

вы́тачаны

прыметнік, адносны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	вы́тачаны	вы́тачаная	вы́тачанае	вы́тачаныя
Р.	вы́тачанага	вы́тачанай вы́тачанае	вы́тачанага	вы́тачаных
Д.	вы́тачанаму	вы́тачанай	вы́тачанаму	вы́тачаным
В.	вы́тачаны (неадуш.) вы́тачанага (адуш.)	вы́тачаную	вы́тачанае	вы́тачаныя (неадуш.) вы́тачаных (адуш.)
Т.	вы́тачаным	вы́тачанай вы́тачанаю	вы́тачаным	вы́тачанымі
М.	вы́тачаным	вы́тачанай	вы́тачаным	вы́тачаных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́тачаны

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	вы́тачаны	вы́тачаная	вы́тачанае	вы́тачаныя
Р.	вы́тачанага	вы́тачанай вы́тачанае	вы́тачанага	вы́тачаных
Д.	вы́тачанаму	вы́тачанай	вы́тачанаму	вы́тачаным
В.	вы́тачаны (неадуш.) вы́тачанага (адуш.)	вы́тачаную	вы́тачанае	вы́тачаныя (неадуш.) вы́тачаных (адуш.)
Т.	вы́тачаным	вы́тачанай вы́тачанаю	вы́тачаным	вы́тачанымі
М.	вы́тачаным	вы́тачанай	вы́тачаным	вы́тачаных

Кароткая форма: вы́тачана.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́тачаны I

1. прич. вы́точенный;

2. прич. нато́ченный;

1, 2 см. вы́тачыць I;

3. в знач. прил. точёный

вы́тачаны II вы́точенный; см. вы́тачыць II

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вы́тачаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад вытачыць.

2. перан.; у знач. прым. З правільнымі тонкімі рысамі. Вытачаны нос, твар.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вы́точенный

1. вы́тачаны, мног. павыто́чваны;

2. вы́вастраны;

3. вы́тачаны, мног. павыто́чваны; см. вы́точить;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

точёный прил.

1. (выточенный) то́чаны, вы́тачаны;

точёные но́жки сто́лика то́чаныя (вы́тачаныя) но́жкі сто́ліка;

точёные изде́лия то́чаныя (вы́тачаныя) вы́рабы;

2. (острый, наточенный) во́страны, наво́страны; (на точиле) то́чаны, нато́чаны;

точёный нож наво́страны (нато́чаны) нож;

3. (изящный, тонкий) то́чаны, вы́тачаны, прыго́жы;

точёный лоб прыго́жы (то́чаны, вы́тачаны) лоб.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́шка¹, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Брусок папярок распілаванага бервяна (спец.).

2. Будаўнічы матэрыял у выглядзе колатых кавалкаў каменю пэўнай формы (спец.).

3. Кубік прасаванага выбуховага рэчыва, якое ўжыв. пры выбуховых работах (спец.).

Тратылавая ш.

4. Вытачаны кружок для гульні ў шашкі.

5. Двухкаляровы ўзор у выглядзе квадрацікаў, што чаргуюцца адзін з адным.

Паркет шашкамі.

Вязанне ў шашку.

○

Дымавая шашка (спец.) — каробка, напоўненая дымавой сумессю для стварэння дымавых завес.

|| прым. ша́шачны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Баля́сы тачы́ць ’балагурыць і да т. п.’ (Нас., Шат.). Рус. точи́ть баля́сы, укр. точи́ти баля́си. У аснове фразеалагізма ляжыць баля́са ’драўляны вытачаны слупок’ (гл.). Тачы́ць бал́ясы < ’займацца непатрэбнай, ужо зробленай працай’. Гл. Фасмер, 1, 119; Шанскі, 1, Б, 29–30; Праабражэнскі, 1, 15; падрабязна Вінаградаў, РЯШ, 1941, 2, 18.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пу́шка ₁ ’пятка яйца’ (Нас.; ЛА, 1; смарг., ігн., лудз., в.-дзв., Сл. ПЗБ; б.-каш., Мат. Гом.). Памянш. ад пуха (гл.); магчыма, звязана з харв. pûš ’тс’, якое Путанец (гл. Скок, 3, 85) лічыць запазычаннем з італьянскай мовы.

Пу́шка ₂ ’кончык пальца, мякіш’ (ТС; петрык., Шатал.; пухав., З нар. сл.; мазыр., карм., ельск., Мат. Гом., ПСл), ’сустаў пальца, костачка, знешняя паверхня суставаў пальца’ (хойн., Шатал.; слуц., Нар. словатв.; слуц., Жыв. сл.; ст.-дар., асіп., Сл. ПЗБ; Некр.; Сержп. Грам., светлаг., Мат. Гом.), сюды ж і пу́шка ’лытка’ (ЛА, 3), ’таўстуха’ (івац., Жыв. НС), ’шчопаць’ (ТС). Першапачаткова пу́чка ’тс’ ад пук ’выпукласць’, змененага пад уплывам пу́хлы, параўн. пу́шка ’порхаўка’ (рэч., Нар. сл.; лельч., Жыв. сл.), балг. пу́шка ’мачавы пузыр’ і пад.

Пу́шка ₃ ’каробка, скрыначка’ (ТСБМ; Мядзв.; Шат.; Некр.; Бяльк.; Ян.; брагін., Нар. словатв.; Сл. Брэс.; пін., Нар. лекс.; Янк. 1.; Мат. Гом.), ’вытачаны з дрэва невялікі кубел з накрыўкай для захавання дробных рэчаў’ (Нас.), ’збанок, гаршчок з вузкім горлам’ (кобр., Сіг.; малар., Сл. Брэс.), ’шклянка’: пушка гарэлкі (брагін., Мат. Гом.), ст.-бел. пу́шка ’скрынка’. Лічыцца запазычаннем праз польск. puszka ’тс’, чэш. puška ’тс’ са ст.-в.-ням. buhsa < народнае лац. buxis, грэч. πυξίς ’каробка з самшыту’ (< πυχος ’самшыт’), гл. Фасмер, 3, 415; Булыка, Лекс. запазыч., 190. На прышлы характар рэаліі і слова ўказвае Растаргуеў: пу́шка (выключна ў гарадах) “небольшая деревянная круглая с крышкой коробка от халвы; употреблялась главным образом для хранения мелкой монеты” (ст.-дубск., Растарг.). Пра магчымасць народнаэтымалагічнага асэнсавання слова гл. у Насовіча: “от Пустой, но лит. Puszka” (Нас.).

Пу́шка ₄ ’гармата’ (ТСБМ, Янк. 1): зробіў скрыпочку і сталяную пушку (гродз., Шн. 2), ст.-бел. пушка ’тс’. Запазычана праз польск. puszka (паводле Банькоўскага, 2, 967: “pożyczka wędrowna”) са ст.-чэш. puška, першапачаткова абазначала як ручную агнястрэльную зброю, так і гармату, што адлюстравалася і ў сучасных славянскіх мовах, параўн. балг. пу́шка ’стрэльба, ружжо’, серб.-харв. пу̏шка, першапачаткова пу̏кша ’тс’; крыніцай славянскіх слоў лічаць сярэднебаварскую форму *pukse ’агнястрэльная зброя’, сучаснае ням. Büchse ’гармата’ < ст.-в.-ням. buhsa ’трубка; ступка, цыліндр’, адкуль і значэнне ’каробка’, гл. пушка ₃. Параўн. Брукнер, 449; Фасмер, 3, 415; Скок, 3, 71–72; Сной, 516–517; Булыка, Лекс. запазыч., 190; Патры–Тамушанскі, JBS, 4, 3–4, 120; Адзінцоў, Этимология–1978, 113–133; Этимология–1984, 172. Нельга выключыць народнаэтымалагічнае збліжэнне з пу́хаць, пу́каць, пуска́ць (пушча́ць) і пад., параўн. Чарных, 2, 86.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)