Вэ́гаўка ’гушкалка’ (Сцяшк. МГ). Мабыць, фанетычная трансфармацыя слова *вага́ўка (да вага́цца ’калыхацца, гайдацца’). Вэ́гаўка атрымала свой вакалізм ‑э́‑ па суадносінах тыпу багно́ — бэ́гна, барса́ць — бэ́рсаць, вархо́л — вэ́рхал (дзе пад націскам нібы «аднаўляецца» э).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бліжэ́ць, ‑эе; незак.
Разм. Набліжацца. Павольна, ціха над зямлёй, нібы валы, бліжэюць хмары. Дубоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ветраве́й, ‑ю, м.
Паэт. Вецер. На ветравеях, нібы воўка, Плывуць хмурынкі так чароўна. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
красава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся; незак.
1. Прыцягваць увагу, вылучацца сваім хараством.
У цэнтры горада красуецца новы тэатр.
Нібы кветка, красуецца дачка.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць на відным месцы; вылучацца, віднецца.
На стале красавалася ваза з кветкамі.
3. Выстаўляць сябе напаказ, любуючыся сваёй знешнасцю.
Любіць дзяўчына к. перад люстрам.
4. Жыць шчасліва, паспяхова развівацца.
Красуйся, мой родны край!
|| зак. пакрасава́цца, -су́юся, -су́ешся, -су́ецца; -су́йся (да 3 знач.).
|| наз. красава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
аршы́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Старая мера даўжыні, роўная 71,12 см, якой карысталіся ў Беларусі, Расіі да ўвядзення метрычнай сістэмы.
2. Лінейка, планка такой даўжыні для мерання.
◊
Мераць на свой аршын — меркаваць пра што-н. са свайго пункту погляду, аднабакова (разм.).
Нібы (быццам) аршын праглынуў — пра чалавека, які стаіць або сядзіць ненатуральна прама (разм.).
Аршын з шапкаю — пра малога, невысокага чалавека (разм.).
|| прым. аршы́нны, -ая, -ае.
Пісаць аршыннымі літарамі (надта вялікімі; жарт.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
падмяні́ць, -мяню́, -ме́ніш, -ме́ніць; -ме́нены; зак.
1. каго-што. Тайна, непрыкметна або незнарок замяніць другім; перайначыць нейкім чынам.
П. кнігу.
П. шапку.
Хлопца нібы падмянілі: стаў зусім іншы (перан.).
2. што. Напоўніць іншым зместам.
П. шчырую размову выкрыкамі.
3. каго (што). Замяніць на кароткі час (разм.).
П. вартавога.
|| незак. падме́ньваць, -аю, -аеш, -ае і падмяня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. падме́на, -ы, ж. і падме́н, -у, м.
|| прым. падме́нны, -ая, -ае (да 3 знач.).
П. пастух.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Баранец ’расліна дзераза, Lycopodium selago L.’ (Кіс.). Рус. бара́не́ц, укр. баране́ць ’Lycopodium complanatum’ («вовча лапа»). Ад бара́н ’баран’. Лісце гэтай расліны пакрытае нібы авечым руном, шэрсцю. Ад баранец, магчыма, утварылася назва бронец (бране́ц), гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перавяжыха ’дуброўка прамастаячая, Potentilla erecta (L.) Rausch’ (віц., Кіс.). Відаць, да перавяза́ць: сцябло расліны выглядае нібы перавязанае ў каленцах, адкуль вырастаюць лісты. Да пера- і вяза́ць (гл.). Мена з > ж характэрная для паўн.-зах. Беларусі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мор, ‑у, м.
Уст. Павальная смерць, эпідэмія. Стала ціха, нібы мор выкаціў усю вёску. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пераскочка (піраско́чка) ’расліна, падобная да маленькай сасновай раскрытай шышкі, расце на пяску (Бяльк.). Да пера- і скочка (гл.), відаць, ’скочкі, гарлянка’. Матывацыя: пры размнажэнні маладыя шышачкі нібы адскокваюць ад мацярынскай расліны, вырастаючы вакол яе на адлегласці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)