◎ Коўх ’удар кулаком’ (Нас.). Да корх (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ляска́ч, ліска́ч ’пляскач, удар’ (Бяльк.). Да ля́скаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
расфармірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
Спыніць існаванне чаго‑н. як арганізаванай адзінкі. Расфарміраваць партызанскае злучэнне. □ І раптам удар. Па дывізіі загад, ансамбль расфарміраваць, а ўдзельнікаў яго — на фронт, па часцях. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Наўспя́чча з няясным значэннем, тлумачыцца як ’выкінуць нагамі’ (Растарг.). Магчыма, да выспятак ’удар нагой’ (гл.), параўн. укр. ўспятки ’абцасы’, або да іншага дэрывата ад пята, пятка, што значыў хутчэй за ўсё ’выбрык, удар нагой назад (напр., у каня)’ (*ус‑пятье?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
про́мах, -ху м.
1. (удар, выстрел мимо цели) про́мах;
2. перен. (ошибка) про́мах, опло́шность ж.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
змякчы́ць, -чу́, -чы́ш, -чы́ць; -чы́м, -чыце́, -ча́ць; змя́кчаны; зак.
1. што. Зрабіць больш мяккім, эластычным.
З. скуру.
2. перан., што. Аслабіць, зменшыць.
З. удар.
З. боль.
З. прыгавор.
3. перан., каго (што). Зменшыць чыю-н. суровасць, зрабіць больш мяккім, лагодным.
З. суровага бацьку.
|| незак. змякча́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. змякчэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
змякчы́ць сов., в разн. знач. смягчи́ть;
з. ску́ру — смягчи́ть ко́жу;
з. боль — смягчи́ть боль;
з. святло́ — смягчи́ть свет;
з. прыгаво́р суда́ — смягчи́ть пригово́р суда́;
з. уда́р — смягчи́ть уда́р;
з. зы́чны гук — смягчи́ть согла́сный звук
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
За́раз ’цяпер’, дыял. за́ра, за́рэ (Сл. паўн.-зах.). Рус. дыял. за́ра́з, укр. за́раз, польск. zaraz ’тс’, н.-луж. zaraz ’сабля, кінжал, нож’, в.-луж. zaraz ’удар’, чэш. zaráz, славац. zaraz ’цяпер’, чэш., славац. záraz ’удар; уражанне’. Ст.-рус. заразъ ’адразу’ (Курбскі). Націск указвае на магчымасць запазычання з польск., паколькі ў асноўным слова пашырана ў зах.-слав. мовах, дзе ўтворана з прыназоўніка za і назоўніка raz (гл. раз). Зыходнае значэнне ’за адзін удар, узмах’ (Брукнер, 645). Параўн. яшчэ і польск. teraz ’зараз’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абу́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. Тупая патоўшчаная частка вострай прылады (звычайна сякеры), процілеглая лязу.
Удар абухом.
2. перан. Дурань (лаянк.)
А. верыць аднаму сабе, а ўсіх астатніх падазрае ў нечым.
◊
Падвесці пад абух — загубіць.
Як абухом па галаве — уразіць раптоўнай непрыемнай весткай.
|| памянш. абушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.
|| прым. абухо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
залаві́ць, ‑лаўлю, ‑ловіш, ‑ловіць; зак.
Абл.
1. каго-што. Злавіць, захапіць. [Ганна:] Дык ты, Зоська, глядзі, асцерагайся. Чорт яму.. верыў, гатоў яшчэ залазіць дзе адну, ды... Крапіва.
2. Атрымаць (удар). [Мікіта:] Вой! вой! вой! Залавіў па пальцы! Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)