Нажоўка ’невялікая пілка’, Пяткевіч тлумачыць па-польску ’piłka t. zw. złodziejska’ (Пятк.), рус. ножо́вка ’тс’. Да нож, нажовы ’які мае адносіны да нажа’, хутчэй за ўсё ў выніку семантычнай кандэнсацыі атрыбутыўнага спалучэння тыпу нажовая пі́лка, параўн. тураўск. ножо́ва ха́тка ’похва для нажа’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Свір ‘вага ў студні з жураўлём’ (Касп.; швянч., ігн., Сл. ПЗБ). Параўноўваецца з літ. svir̃tis ‘калодзежны журавель’. Гл. свер, асвер; варыянтнасць вакалізму тлумачыцца запазычаннем з розных крыніц (гл. Анікін, Опыт, 91) і адлюстроўвае аблаўтныя адносіны ў балтыйскіх мовах (Краўчук, Лекс. балтызмы, 15).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стасава́ць, стасава́цца ‘быць, знаходзіцца ў адпаведнасці з кім-небудзь, чым-небудзь’ (ТСБМ, Нас., Байк. і Некр., Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Сержп. Прык., Сл. ПЗБ), стосова́цца ‘адносіцца’ (ТС). Запазычанне з польск. stosować (się) у розных значэннях, якое з с.-в.-ням. stôʒen ‘удараць; прыстаўляць; распасціраць’ і г. д., ням. stossen ‘тс’; гл. Карскі, Белорусы, 163; Кюнэ, Poln., 119 з літ-рай. Ст.-бел. стосоватися (XVI ст.), ‘складваць у стосы; прыстасоўваць’ з ст.-польск. stosować ‘тс’, гл. Булыка, Лекс. запазыч., 93. Сюды ж стасу́нкі ‘адносіны’, дыял. стасу́нак ‘згода’, якія таксама паходзяць з польскай; параўн. stosunek ‘адносіны’, гл. Карскі 2-3, 36; Брукнер, 517; Борысь, 578; ЕСУМ, 5, 425.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лёда... (а таксама леда...).
Першая састаўная частка складаных слоў, якая пішацца, калі націск у другой частцы падае не на першы склад і ўжыв. са знач.:
1) які мае адносіны да лёду, напр.: лёдагенератар, лёдазасцярога, лёдазабеспячэнне, лёдаўтварэнне;
2) які ўтрымлівае лёд, напр., лёдагрунтавы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
машта́б, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Адносіны даўжыні лініі на карце, глобусе, чарцяжы і пад. да даўжыні ў натуры.
М. — дваццаць пяць кіламетраў у адным сантыметры.
2. перан. Размах, значэнне.
Шырокі м. будаўнічых работ.
У сусветным маштабе.
|| прым. машта́бны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мі́ма.
1. прысл. Не спыняючыся, не затрымліваючыся або блізка, побач.
Ехаць м.
2. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: указвае на прадмет, асобу, каля якіх адбываецца рух.
Страляць м. цэлі.
◊
Прапусціць міма вушэй (разм.) — не звярнуць увагі на тое, пра што гавораць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
баламу́т, -а, М -му́це, мн. -ы, -аў, м. (разм.).
1. Чалавек, які ўносіць неспакой, беспарадак у адносіны, работу і пад.
Паводзіны баламута.
2. Спакуснік, інтрыган.
Звязалася з гэтым баламутам.
|| ж. баламу́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так.
|| прым. баламу́тны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сентыменталі́зм, -у, м.
1. Кірунак у літаратуры і мастацтве 18 — пачатку 19 ст., які характарызуецца асаблівай увагай да духоўнага жыцця чалавека, пачуццёвасцю і ідэалізаваным паказам людзей, жыццёвых сітуацый, прыроды.
2. Сентыментальныя (у 2 знач.) адносіны да чаго-н. (кніжн.).
|| прым. сентыменталі́сцкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абвастры́ць, -вастру́, -во́стрыш, -во́стрыць; -во́страны; зак., што.
1. Зрабіць больш вострым, успрымальным.
А. пільнасць.
А. слых.
2. Зрабіць больш моцным, цяжкім.
А. боль.
А. хваробу.
3. Зрабіць больш напружаным.
А. супярэчнасці.
А. адносіны.
|| незак. абвастра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. абвастрэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разрадзі́цца¹, 1 і 2 ас. не ўжыв., -дзіцца; зак.
1. Стаць разраджаным (пра агнястрэльную зброю).
2. Страціць электрычны зарад.
Электрычная батарэя разрадзілася.
3. перан. Пра адносіны, абстаноўку: перастаць быць напружаным, стаць спакайнейшым.
Абстаноўка разрадзілася.
|| незак. разраджа́цца, -а́ецца.
|| наз. разра́д, -у, М -дзе, м.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)