ло́маны ло́маный;
○ ~ная лі́нія — мат. ло́маная ли́ния;
◊ ~нага гро́ша не ва́рты — гроша́ ло́маного не сто́ит
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сакрамента́льны, ‑ая, ‑ае.
Кніжн.
1. Які мае адносіны да рэлігійнага культу; абрадавы, рытуальны. // Свяшчэнны, варты пакланення.
2. Традыцыйны, які стаў звычаёвым. Сакраментальная фраза.
[Лац. sacramentalis.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вісельнік ’павешаны’ (БРС; КЭС, лаг.); ’варты шыбеніцы’ (Нас., Шат.), вісяльнік ’нядобры чалавек’ (Жд., 2). Укр. вішальник, рус. висельник, ст.-рус. висѣльникъ ’варты шыбеніцы’ (з XVII ст.). Відавочна, паходзіць ад viselʼь і суф. ‑nikъ; параўн. славен. víselj ’жолуд (у загадцы)’ < vis‑ěti і суф. ‑elʼь.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тамо́жнік, ‑а, м.
Служачы таможні, таможнай варты. Недаступны да таго таможнік яшчэ з якую хвіліну глядзеў на нас, нібы вырашаў якую складаную праблему. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
примеча́тельный (заслуживающий внимания) ва́рты ўва́гі; (знаменательный) знамяна́льны; (характерный, показательный) характэ́рны, паказа́льны; (интересный) ціка́вы; (выдающийся) выда́тны; (замечательный) надзвыча́йны;
примеча́тельный факт ва́рты ўва́гі (ціка́вы, знамяна́льны) факт;
примеча́тельные ли́ца ціка́выя (выда́тныя, прыме́тныя) асо́бы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ва́ртасць (Шат., Нас., Шпіл., Гарэц.; КЭС, лаг.; Інстр. III, БРС). Укр. ва́ртісць. Запазычанне з польск. wartość ’тс’ (ад warty; гл. ва́рты). Гл. Кюнэ, Poln., 113. Гэта версія нам здаецца больш верагоднай (зыходзячы з агульнай сітуацыі), чым тая, якую прапануе Рудніцкі (319) (вытворнае ад ва́рты на ўсх.-слав. глебе).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
паабтыка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм. Абаткнуць што‑н. з розных бакоў; абаткнуць усё, многае. Паабтыкаць сцены пакуллем. □ Варты палутаркі [хлопцы] паабтыкалі галінкамі бярозы. Паўлаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адстрачы́ць, ‑страчу, ‑строчыш, ‑строчыць; зак., што.
1. Прастрачыць, прашыць што‑н. Адстрачыць складку. // Выстрачыць, аздобіць строчкай. Адстрачыць варты пінжака.
2. Скончыць страчыць (пра кулямёт і інш.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гарадавы́, ‑ога, м.
Ніжні чын гарадской паліцыі ў царскай Расіі. Па дарозе [Лабановічу] папалася некалькі будак, пунктаў паліцэйскай варты, каля якіх звычайна стаялі або тупалі гарадавыя. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вартавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Прызначаны для варты. Вартавая вышка. Вартавыя пункты. □ Вартавы катэр увайшоў у бухту і кінуў якар. Хомчанка. // Звязаны з нясеннем варты. Вартавая служба.
2. у знач. наз. вартавы́, ‑ога, м. Той, хто стаіць на варце. Пры хаце застаўся адзін толькі вартавы, ён жа і перакладчык. Брыль. Патржанецкі прыйшоў у лагер ужо вечарам. Ніхто не сустрэў яго. Ніякіх застаў, ніякіх вартавых не было. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)