ва́рты, -ая, -ае.
Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.
В. ўвагі.
В. пахвалы.
Вопыт, в. пераймання.
◊
Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.
Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.
Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.
Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ва́рты
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ва́рты |
ва́ртая |
ва́ртае |
ва́ртыя |
| Р. |
ва́ртага |
ва́ртай
ва́ртае |
ва́ртага |
ва́ртых |
| Д. |
ва́ртаму |
ва́ртай |
ва́ртаму |
ва́ртым |
| В. |
ва́рты (неадуш.)
ва́ртага (адуш.) |
ва́ртую |
ва́ртае |
ва́ртыя (неадуш.)
ва́ртых (адуш.) |
| Т. |
ва́ртым |
ва́ртай
ва́ртаю |
ва́ртым |
ва́ртымі |
| М. |
ва́ртым |
ва́ртай |
ва́ртым |
ва́ртых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ва́рты
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ва́рты |
ва́ртая |
ва́ртае |
ва́ртыя |
| Р. |
ва́ртага |
ва́ртай
ва́ртае |
ва́ртага |
ва́ртых |
| Д. |
ва́ртаму |
ва́ртай |
ва́ртаму |
ва́ртым |
| В. |
ва́рты (неадуш.)
ва́ртага (адуш.) |
ва́ртую |
ва́ртае |
ва́ртыя (неадуш.)
ва́ртых (адуш.) |
| Т. |
ва́ртым |
ва́ртай
ва́ртаю |
ва́ртым |
ва́ртымі |
| М. |
ва́ртым |
ва́ртай |
ва́ртым |
ва́ртых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ва́рты досто́йный; сто́ящий, заслу́живающий;
во́пыт, в. перайма́ння — о́пыт, досто́йный подража́ния;
не в. спачува́ння — не сто́ящий сожале́ния;
◊ адзі́н аднаго́ в. — два сапога́ па́ра; друг дру́га сто́ят;
ні гро́ша не в. — гроша́ ме́дного (ло́маного) не сто́ит;
до́брага сло́ва не в. — до́брого сло́ва не сто́ит;
падно́ска не в. — в подмётки не годи́тся;
на саба́ку не варт — ни к чёрту не годи́тся;
ні к чо́рту не в. — ни к чёрту не годи́тся;
не в. вы́едзенага яйца́ — погов. не сто́ит вы́еденного яйца́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ва́рты, ‑ая, ‑ае; варт, ‑а.
1. Які заслугоўвае чаго‑н. Варты ўвагі, жалю. □ [Ветэрынар] гляне Дэрашу ў зубы і адразу ўбачыць, чаго конь варты. Якімовіч. А сёння сталі хлеб дзяліць, прыпомнілі, чаго хто варты. Дудар. // Які адпавядае каму‑, чаму‑н. Партсход прызнаў Паўла Дэшку вартым высокай годнасці камуніста. Дуброўскі. Паэма «Курган» займае вартае месца не толькі сярод твораў Я. Купалы, але і ва ўсёй беларускай літаратуры. Шкраба. // Каштоўны, дарагі. З дзедавых слоў выходзіла, што цяпер ні звера вартага не засталося ў лесе, ні рыбы ў балоце. Мележ.
2. у знач. наз. ва́ртае, ‑ага, н. Тое, што мае значную вартасць; добрае. [Васіль Пятровіч:] — Загінулі ўсе [будынкі вуліцы], і невядома, калі давядзецца працаваць над чым-небудзь вартым... Карпаў.
•••
Адзін другога варты гл. адзін.
Гроша ломанага не варты — не мае ніякай вартасці, каштоўнасці, ніякага значэння.
Куды (чаго) гэта варта? — ужываецца пры адмоўнай эмацыянальнай ацэнцы чаго‑н.
Не варты выедзенага яйца — пра што‑н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.
Нікуды (нічога) не варты — вельмі дрэнны.
Чаго варты! — ужываецца пры высокай эмацыянальнай ацэнцы чыіх‑н. якасцей.
Шкурка вырабу не варта гл. шкурка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́рты (БРС, Касп., Нас., Яруш., Гарэц., Шпіл., Бяльк.). Укр. ва́ртий. Запазычанне з польск. warty ’тс’ (а гэта з ням. wert ’тс’) (Брукнер, 603, Шалудзька, Нім., 25; Рыхардт, Poln., 110; Рудніцкі, 319; Кюнэ, Poln., 113 (параўн. яшчэ Міклашыч, 383; Брукнер, 603; Корбут, Wyrazy, 512, 520)).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ва́рта
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
ва́рта |
| Р. |
ва́рты |
| Д. |
ва́рце |
| В. |
ва́рту |
| Т. |
ва́ртай
ва́ртаю |
| М. |
ва́рце |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
нікуды́шны, -ая, -ае (разм.).
Нікуды не варты, дрэнны.
Н. работнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гане́бны, -ая, -ае.
Варты асуджэння, ганьбавання.
Г. ўчынак.
|| наз. гане́бнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
блаславе́нны, -ая, -ае.
Варты падзякі, хвалы, захаплення; шчаслівы, багаты.
Б. час.
Б. край.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)