Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адва́раны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад адварыць.
2. у знач. прым. Звараны, вараны. Стары моўчкі.. паставіў.. чыгун з халоднаю адваранаю бульбаю. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абвары́ць, -вару́, -ва́рыш, -ва́рыць; -ва́раны; зак., каго-што.
1. Паварыць крыху.
А. мяса.
2. Абліць варам, апячы гарачай вадой.
А. рукі.
|| незак. абва́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| звар. абвары́цца, -вару́ся, -ва́рышся, -ва́рыцца; незак. абва́рвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. абва́рванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перавары́ць, -вару́, -ва́рыш, -ва́рыць; -ва́раны; зак., што.
1. Зварыць нанава.
П. варэнне.
2. Надта доўга варачы, зрабіць не такім, як трэба.
П. мяса.
3. перан. Асэнсаваць і засвоіць прачытанае.
П. прачытаную кнігу.
|| незак. перава́рваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. перава́рка, -і, ДМ -рцы, ж. (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Варану́ха ’від гарэлкі з віна, піва, мёду і каліны’ (Шпіл.). Ад ва́раны (з розных частак). Да суфіксацыі параўн. рус. сивуха.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жа́ранікі ’смажаная бульба’ (Мат. Гом.). Параўн. рус. урал. жа́реньки ’смажаныя піражкі’. Ад дзеепрыметніка жа́раны < жарыць 1 (гл.) з дапамогай суфікса ‑ік. Параўн. укр. варе́ник ’вараны піражок’. Гл. жаронка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сыры́, -а́я, -о́е.
1. Вільготны, не сухі.
Стаяла восеньская сырая пара.
2. Пра прадукты харчавання: не печаны, не вараны, не смажаны і пад.
Сырая бульба.
Сырое мяса.
Есці моркву ў сырым выглядзе.
3. Недавараны, недапечаны, недасмажаны.
С. пірог.
4. перан. Не да канца апрацаваны, недароблены.
С. раман.
|| наз. сы́расць, -і, ж. (да 1 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Варэ́нік ’варэнік’ (Янк. Мат., БРС, Яруш., Шат., Сцяшк. МГ), таксама вярэ́нек, варэ́ннік (Гарэц., Юрч.). Рус. варе́ник, укр. варе́ник. Утварэнне ад *varenъ ’вараны’ суфіксам *‑ikъ. Усё да вары́ць (гл.). Форма вярэ́нік, відаць, гіперкарэктная.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бры́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Лёгкі выязны вазок. Дзень і ноч тарахцелі сялянскія падводы, шляхецкія брычкі і панскія фаэтоны. С. Александровіч. Непадалёку ад райкома стаяў прывязаны да агароджы гладкі вараны стаеннік, запрэжаны ў акуратную, на рысорах, брычку з мяккім сядзеннем са спінкай і месцам для фурмана. Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)