Verbum

Вужа́ка ₁ ’змяя, вуж’ (БРС, Нас., Касп., Бяльк., Яруш., Гарэц., Мядзв., Інстр. II, Мат. Гом.); ’мінога Lamperta mariae Berg’ (З жыцця); ’злая, хітрая жанчына’ (Нас.). Рус. ужа́ка, укр. вужа́ка. Ад вуж ₁ (гл.) пры дапамозе суф. ‑ака.

Вужа́ка ₂ ’ядавіты грыб’. Ад вуж. Гл. вужоўкі.

Вушня́к ’вушак’ (Шатал., Жд., 3, Мат. Гом.). Відаць, мясцовае ўтварэнне ад вушны́ (слуп?), г. зн. які мае ву́шы ’правушыны, выразы і пад.’; цікавай паралеллю да гэтага можа быць серб.-харв. дыял. ушни̑к ’нейкая дэталь’ («уда̏рно у ушњни̑к», СДЗб. 17, 47), польск. uszniak ’пасудзіна з вухам’.

Вы́жымкі ’рэшткі льнянога семені’ (Жд., 1); ’макуха’ (Мат. Гом.); ’жамерыны’ (Шатал.). Рус. вы́жемкі ’тс’. Ад выжымаць (у слоўніках дзеяслоў зафіксаваны толькі на Магілёўшчыне, але, відавочна, распаўсюджаны шырэй) з суф. ‑к‑ або ад *выжым (параўн. рус. выжим — дзеянне па дзеяслову выжымаць) з тым жа суфіксам.

Вярту́ты мн. л. ’баранкі’ (петрык., Мат. Гом.), відавочна, пранікла з укр. мовы; параўн. укр. бук. верту́т, верту́та ’рулет, від пірага з макам, тварагом, павідлам’. Не выключана рэгіянальнае ўтварэнне ад вярце́ць (гл.). Суфікс ‑ут‑ мае экспрэсіўны характар, прынамсі, у бел. гаворках (Сцяцко, Афікс. наз., 70, 129).

Ві́ня ’белая намаразь, якой пакрываюцца дрэвы зімой, іней’ (Мат. Гродз., Сцяшк. МГ). Фанетычны варыянт літаратурнай формы іней, в‑ прыстаўное, першапачаткова, відаць, было віняй м. р., як і навагр. ві́няй (З нар. сл.). Пасля страты канцавога ‑й слова віня перайшло ў разрад імёнаў ж. р.

Калы́м ’выкуп’, ’пабочны заробак’ (БРС, ТСБМ), ’хабар’ (карм., Мат. Гом.). Сюды ж калыміць (ТСБМ, Сцяшк.). Відавочна, запазычана з рус. калым; пры гэтым, відаць, неабходна аддзяліць калым ’выкуп’ як «слоўнікавае» запазычанне, у той жа час як калым ’пабочны заробак’, ’хабар’ сапраўднае запазычанне, магчыма, і рознымі шляхамі.

Кара́вы ’брудны’ (Шат., Касп., Сл. паўн.-зах., Мат. АС, Янк. III), укр. коравий ’закарузлы, закарэлы’, рус. корявый ’тс’, чэш. koravý ’зацвярдзелы’, славац. koravi ’закарузлы’, балг. кораб ’цвёрды’, серб.-харв. ко̀раб ’цвёрды, закарузлы’ узыходзяць да прасл. koravъ, якое да kora (Трубачоў, Эт. сл., 11, 51).

Кле́тка ’памяшканне для птушак і жывёлін, сценкі якога зроблены з металічных або драўляных прутоў’ (ТСБМ, Касп., Яруш., Бяльк., Сл. паўн.-зах.), ’спосаб складання дроў, дошак, цэглы і пад. у выглядзе чатырохвугольніка’ (ТСБМ, Сл. паўн.-зах., ТС, Янк. Мат.), ’свіран, кладоўка’ (Нас., Бломкв., Дзмітр.). Гл. клець.

◎ Ключо́к ’кулік’ (Мат. Гом.). Магчыма, да ключа (гл.). Параўн. польск. kulig, kulik ’кулік’ і ’чарада саней падчас масленіцы’. Не выключана, аднак, што пад уплывам ключс ключок < *клінок ад клікаць (гл.) і суфікса — < ж, характэрнага для Nomina agentis (хадок ад хадзіць) (Сцяцко, Афікс. наз., 59–60).

Кру́шня ₁ ’схіл гары з плоскімі выступамі’ (Яшк.). Гл. крушня ₂.

Кру́шня ₂ ’куча камення’ (ТСБМ, Федар., Яшк., КЭС, лаг., Сцяшк., Сл. паўн.-зах.). Ст.-бел. крушня ’тс’, якое з літ. krū́snis ’тс’ (Булыка, Запазычанні, 179).

Кру́шня ₃ ’пажарышча’ (Мат. Гом.). Гл. крушня ₂.