плодотво́рный
1. (живительный) уст. жыватво́рчы;
плодотво́рный дождь жыватво́рчы дождж;
2. (производительный, полезный для развития) плённы; (живительный) жыватво́рчы;
плодотво́рный труд плённая пра́ца.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шу́мно нареч., безл., в знач. сказ., прям., перен. шу́мна;
шу́мно льёт дождь шу́мна лье дождж;
на у́лице шу́мно на ву́ліцы шу́мна;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Прыдзю́жыць ’моцна пайсці (пра дождж)’ (рэч., Нар. сл.). Відаць, экспрэсіўнае ўтварэнне з коранем дзюж‑, у якім спалучаецца семантыка прысл. ду́жа ’вельмі’ і прым. ду́жы ’моцны’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заплёскаць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Разм. Запырскаць, заплюхаць. А на пліце цяжкой, бетоннай Дождж граззю прозвішчы заплёскаў. Танк.
заплёскаць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць плёскаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
макрэ́ць, ‑эю, ‑эеш, ‑эе; незак.
Станавіцца мокрым, вільготным. Дождж усё капаў і капаў рэдкімі кроплямі, ад якіх макрэў твар. Быкаў. Пад нагамі ў двары макрэла жоўтае лісце з яблыні. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навальні́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да навальніцы (у 1 знач.). Навальнічны дождж. □ З захаду, насустрач паслабеўшаму ветру, паволі пасоўваліся навальнічныя хмары, засланяючы сонца. Гурскі. // З частымі навальніцамі. Навальнічнае лета.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падстрэ́ліць, ‑стрэлю, ‑стрэліш, ‑стрэліць; зак., каго.
Раніць або забіць стрэлам. Падстрэліць воўка. □ Пані Мар’я чытае пра восень і дождж... Нехта падстрэліў недзе жорава, і, абяссілены, ён асядаў на лузе. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сабані́ць ’падаць (пра дождж)’ (Сл. рэг. лекс.). Рус. перм., вяц., каз. саба́нить ’моцна дзьмуць, як саплом, цягнуць, цячы, імкнуцца’. Рускае слова падаецца Далем у гняздзе саба́н ’плуг’ (гл. наступнае слова). Геаграфія слоў і націск указвае на невялікую магчымасць сувязі паміж імі. Калі рус. слова ўтворана ад сабан, бел. слова магло мець тую ж крыніцу, але, відаць, было запазычана ад татарскага насельніцтва на тэрыторыі Беларусь Хутчэй за ўсё, да цабаніць ’падаць (пра дождж)’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кісаліха ’вясёлка’ (ДАБМ). Магчыма, да кіснуць (гл.). Параўн. серб.-харв. киша ’дождж’. Словаўтварэнне пры дапамозе суфіксаў -аль, ‑іха: ‑кісаць > *кісальЖісаяіха (Сцяцко, Афікс. наз., 25–26, 187–188).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плюго́та ’размоклая зямля ў час працяглых халодных дажджоў, гразь’, плюхаць, пяхоцце, плюханне ’тс’ (Яшк.), плюго́цька ’слата (дождж са снегам)’ (віл., Сл. ПЗБ; ЛА, 2). Да плюгавы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)