Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
дождж, дажджу́, мн. дажджы́, дажджо́ў, м.
1. Атмасферныя ападкі ў выглядзе кропелек вады.
Два дні ішоў д. 3 вялікага грому малы д. (з нар.).
2.перан. Пра тое, што сыплецца ў мностве.
Д. асколкаў.
Д. канфеці.
○
Зорны дождж — з’яўленне на начным небе мноства метэарытаў.
|| памянш.до́жджык, -у, мн. -і, -каў, м.
|| прым.дажджавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дождж (род. дажджу́) м., в разн. знач. дождь;
○ зо́рны д. — звёздный дождь;
цыга́нскі (сляпы́) д. — цыга́нский (слепо́й) дождь;
◊ грыбны́ д. — грибно́й дождь;
залаты́ д. — золото́й дождь;
расці́ як грыбы́ пасля́ дажджу́ — расти́ как грибы́ по́сле дождя́;
з вялі́кага гро́му малы́ д. — погов. гора́ родила́ мышь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дождж, дажджу, м.
1. Атмасферныя асадкі ў выглядзе капель вады, якія падаюць з хмар. Асенні дождж. Праліўны дождж. □ З самага рання.. ішоў дождж перагонамі.Чорны.У паветры была страшэнная духата — нібыта збіралася на дождж.Чарот.З халодным ветрам урываліся частыя каплі дажджу, адганялі сон, бадзёрылі.Лынькоў.Раніцай прайшоў спорны дождж, дрэвы абапал дарогі яшчэ не абсохлі.Ваданосаў.З вялікага грому дажджу не бывае.Прыказка.
2.перан.; які або чаго. Мноства, вялікая колькасць чаго‑н., што падае, сыплецца. Метэарытны дождж. □ З абодвух бакоў няспынна грукатала зенітная артылерыя, на зямлю сыпаўся жалезны дождж асколкаў.Дудо.
3.узнач.прысл.дажджо́м. У дождж, у дажджлівае надвор’е. Хто дажджом косіць, той пагодай сушыць.Прыказка.
4.узнач.прысл.дажджо́м. Падобна дажджу; у мностве. Іскры сыпаліся дажджом.
•••
Зорны дождж — вялікае падзенне метэораў; зарапад.
Сляпы (цыганскі) дождж — дождж, які ідзе пры сонцы.
Залаты дождж — вялікія грошы, прыбыткі.
Як грыбоў пасля дажджугл. грыб.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дожджм Régen m -s, -;
праліўны́дождж strömender Régen;
кароткачасо́вы дождж (Régen)scháuer;
зацяжны́дождж Dáuerregen m;
імжы́сты дождж Sprühregen m, Níeselregen m;
абло́жны дождж Dáuerregen m;
дро́бны дожджразм Sprítzer m -s;
ідзе́ дро́бны дождждождж es spritzt;
дождж са сне́гам Schnéeregen m;
у дождж bei Régen;
ідзе́дождж es régnet;
◊ дождж лье як з вядра́ [з цэ́бра] es gießt in Strömen [wie aus Kübeln];
дожджі́скраў Fúnkenregen m;
залаты́дождж Góldregen m; Lamétta n -s (аздабленні);
дождж папро́каў ein Schwall von Vórwürfen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
До́ждж ’дождж’ (БРС). Рус.дождь, укр.дощ, польск.deszcz, серб.-харв.да̏жд, ст.-слав.дъѫдь. Прасл.*dъždžь (агляд форм у слав. мовах гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 195–196). Вядомая этымалогія: < *dus‑ di̯u‑ ’дрэннае неба, дрэнны дзень’ (агляд версій гл. у Трубачова, там жа; Фасмера, 1, 521–522), паводле Трубачова, не з’яўляецца надзейнай. Трубачоў (там жа, 196) мяркуе, што прасл. лексема хутчэй за ўсё прасл. інавацыя (можа, гукапераймальнага характару: параўн. літ.duzgė́ti ’шумець’).