бедла́м, ‑у, м.
Разм. Неразбярыха, шум, вэрхал. [Максім:] — Ды плюнь ты на ўсю іхнюю гаспадарку і ўвесь іх дамашні бедлам, пачні ты жыць асобна. Машара.
[Англ. bedlam.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гулю́шкі, ‑шак.
Абл. Гулянне, гулянка. Ні адно вясковае вяселле, хрэсьбіны і іншыя гулюшкі не абыходзіліся без таго, каб на іх Марцін не ўчыніў вэрхал. Машара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гармі́дар, ‑у, м.
Разм. Гучная бязладная гаворка наперабой; шум, вэрхал. Адразу падняўся гармідар. Кожны хацеў першы выказаць сваю думку. Карпюк. Троху-патроху ўзнялася жвавая гамонка, якая нарэшце перайшла ў тлумны гармідар. Зарэцкі. // Беспарадак, неразбярыха.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́рфыл ’вэрхал, трывога’ (Бяльк.). Дыялектнае змяненне запазычанага з польск. мовы слова ва́рхал ’тс’ (гл.) праз стадыі ва́рх(ы)л > ва́рхвыл > ва́рфыл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
содо́м разг. гармі́дар, -ру м., вэ́рхал, -лу м.; садо́м, -му м.;
◊
содо́м и гомо́рра садо́м і гамо́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ту́мул ‘шум, вэрхал’ (мін., Цыхун, вусн. паведамл.), ст.-бел. тумультъ, тумултъ, тумолтъ, тулмутъ ‘гвалт, зборышча, сумятня’ (1595 г., ГСБМ, Карскі 1, 390). Запазычана са ст.-польск. tumult ‘тс’, ‘шум, гам, гоман, галас, неспакой’, якое з лац. tumultus ‘тс’, ‘бунт’ (Булыка, Лекс. запазыч., 41); мінская гарадская форма, відаць, праз ід. tuml ‘глум, галас, мітусня, вэрхал, гоман’, што да с.-в.-ням. tumel ‘шум, неспакой, зборышча’ (Астравух, Ідыш-бел. сл., 808).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вэ́гаўка ’гушкалка’ (Сцяшк. МГ). Мабыць, фанетычная трансфармацыя слова *вага́ўка (да вага́цца ’калыхацца, гайдацца’). Вэ́гаўка атрымала свой вакалізм ‑э́‑ па суадносінах тыпу багно́ — бэ́гна, барса́ць — бэ́рсаць, вархо́л — вэ́рхал (дзе пад націскам нібы «аднаўляецца» э).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ва́рхыт ’вэрхал, бесталковы шум, гам’ (Бяльк.). Запазычанне з польскай мовы: ва́рхыт < *ва́рхат < *ва́рхот. Параўн. польск. warchotny, warchotliwy ’неспакойны’ (слова таго ж кораня, што і warchoł, адкуль бел. ва́рхал). Аб польск. гняздзе слоў гл. Брукнер, 601–602.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рэ́йвах ’пярэпалах’: … нарабіла вялікага рэйваху (Дзядзька Квас. Роздумы на калёсах. Беласток, 1995. С. 114). Укр. рейвах ’вэрхал, мітусня, беспарадак’, польск. rejwach ’тс’, чэш. rajboch ’беспарадак’. Паводле Махэка — няяснае (Махэк₂, 506). Брукнер выводзіць ад rej ’танец’ (Брукнер, 457). З ідыш rejwach ’шум, мітусня’ (Каня, Słownik, 189).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тарара́м, ‑у, м.
Разм. Шум, грукат. [У ніжніх пакоях] стаіць такі вэрхал і тарарам, ажно глушыць вушы. Людзі гавораць усе разам, стараюцца перакрычаць адны адных. Бядуля. [Алёша:] — Іду гэта па Зарэччы, чую, у хаце адной аж на сцену лезе народ, лямант, візг... А пасля, братка, як паднялі тарарам, — хоць уцякай!.. Брыль. // Сварка, скандал. [Васіль:] — Насця зноў тарарам падыме, што п’ём малачко ад дзвюх кароў. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)