вэ́рхал
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
вэ́рхал |
| Р. |
вэ́рхалу |
| Д. |
вэ́рхалу |
| В. |
вэ́рхал |
| Т. |
вэ́рхалам |
| М. |
вэ́рхале |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
вэ́рхал, -у, м. (разм.).
Вялікі беспарадак, неразбярыха; крык, шум.
У хаце стаяў в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вэ́рхал, -лу м., разг. каварда́к, бедла́м, содо́м, тарара́м
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вэ́рхал, ‑у, м.
Разм. Страшэнны беспарадак, неразбярыха; крык, шум. У доме — вэрхал, усё пайшло дагары нагамі. Карпаў. На ферме зноў падняўся вэрхал: спрачаліся, каму колькі год. Пташнікаў. Бегае, круціцца, галёкае, як ашалелы: вечны вэрхал праз яго на дварэ. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вэ́рхал (БРС) ’гоман, малая звадка’ (КЭС); ’беспарадак’ (Бір. Дзярж.); ’лямант, гвалт’ (Жд.). Таго ж паходжання, што і ва́рхал ’тс’ (гл.), г. зн. запазычанне з польск. warchoł. Форма вэ́рхал (падобнай формы ў польскай мове няма) другасная, узнікла ў бел. мове, відаць, з формы тыпу вархо́л (апошняя, напр., засведчана ў гаворках Слаўгарадчыны; гл. Яшкін, Бел.-польск. ізал., 157) пры перанясенні націску на першы склад. Параўн. багно́, але бэ́гна, барса́ць, але бэ́рсаць і да т. п. Яшкін (там жа) лічыць вэ́рхал, ва́рхал не запазычаннем, а агульным утварэннем для беларуска-польскай зоны. Гэта няправільна, бо ў польск. мове слова з’яўляецца спрадвечным і адлюстроўвае (разам са шматлікімі вытворнымі; гл. Брукнер, 601–602) прасл. адносіны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гармі́дар, -у, м. (разм.).
1. Гучная бязладная гаворка наперабой; шум, вэрхал.
2. Беспарадак, неразбярыха.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
бедла́м (беспорядок) разг. бедла́м, -му м., вэ́рхал, -лу м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вэ́рлах ’вэрхал’. Фанетычнае пераафармленне (метатэза плаўных) слова вэ́рхал (гл.), якое адлюстроўвае польскае warchoł ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перасвары́цца, ‑сваруся, ‑сварышся, ‑сварыцца; зак.
Пасварыцца паміж сабой, з усімі, многімі. Перасварыліся суседзі. □ Падняўся вэрхал. І мы не заўважылі, як перасварыліся. Шыловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тарара́м разг. вэ́рхал, -лу м., гармі́дар, -ру м., тарара́м, -му м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)