Verbum

Пераплот, перапло́ты, пярэ́плат, пярэ́платы ’азярод’ (віл., Жыв. сл.; плешч., ДАБМ, камент., 790; віл., Сл. ПЗБ; Варл.; Касп., Гарэц., Яруш.); рус. перепло́т ’запруда, гаць’, польск. przepłot ’азярод’. Да пера- і пле́сці (гл.) з асновай *plot‑.

Расахе́т, расахе́та ’азярод’ (ашм., Сл. ПЗБ). Суфіксальнае ўтварэнне ад расо́ха (гл.) з рэдкай суфіксацыяй ‑ет(а); магчыма, ад расаха́ты (гл.), параўн. рассаха́ткі мн. л. ’азярод’ (Сл. ПЗБ), збліжанае да хата (з-за наяўнасці стрэшкі?).

Пярэ́плат ’азярод’ (Касп.; ашм., Стан.). Да плот (гл.).

Рассаха́ткі мн. л. ’азярод’ (Сл. ПЗБ). Гл. расахе́т.

За́раць ’прыстасаванне для сушкі бобу’ (шчуч., Сл. паўн.-зах.). Параўн. зарадзіць ’закласці ў азярод’: «У зараць убіў калы і палажыў жэрдзя, і зарадзіў боп» (Сл. паўн.-зах.), таму, відаць, зарадзь. Форма гэта — варыянт да азярод (рус. дыял. зоро́д, за́род ’сцірта сена, месца для захавання сена, прыстасаванне для сушкі сена’, зоро́дить ’укладваць снапы ў зород’). Пра адлюстраванне розных ступеней аблаўта і іншыя гіпотэзы гл. азярод. Пачатковае а‑ мела прэфіксальны характар і магло адсутнічаць. Балт. паходжанне недастаткова аргументаванае для азярод (Лаўчутэ, Сл. балт., 137), неверагодна для зараць. Бернштэйн (Фонетика, 152), відаць, справядліва гаварыў пра дублетнасць і.-е. gʼhord‑/ghord‑ і яго прасл. адлюстраванне zord‑/gord‑. Форма за́радзь з націскам на першым складзе другасная: zord‑ > зо́род‑ > зороди́ти > зарадзі́ць > за́радзь. Шахматаў (Очерк древн. периода, 153) адзначае, што, паколькі зарод мае а і ў окаючых дыялектах, магчымы ўплыў прэфікса за‑.

Ко́злы ’азярод’ (Мат. Гом.), ’прыстасаванне для пілавання дроў’ (ТСБМ), ’апора ў выглядзе перакрыжаваных слупкоў’ (Сл. паўн.-зах.). Параўн. казёл ₂.

Жагі́ні, жэґе́ні, жэґі́ні, жэґя́ні, жа́ґлі (з выбухным ґ) ’азярод’. З žaginiaĩ ’тс’ (Сл. паўн.-зах.; Урбуціс, Baltistica, V (1), 59; Лаўчутэ, Сл. балт., 30).

Роўка ’доўгае тонкае бервяно, абодва канцы якога ўкладваюцца ў рашэціну (азярод)’ (Некр.), ’жэрдка ў азяродзе’ (Янк. 2), ’жэрдка (праз раку, на пераходзе)’ (Сцяшк. Сл.), ’роўная жэрдка’ (Мат. Гом.). З рэль, рэлі (гл.). Утвораны як, напрыклад, рус. щель — щёлка, з менай ‑ў‑ < ‑л‑. Найбольш верагодна, што з прасл. *rьdlь, роднаснага літ. ar̃das ’шост’, ar̃dai ’каласнікі’ (гл. Фасмер, 3, 466). Параўн. бел. арэлі (гл.), арэльскія гвазды ’тэблі, якімі змацоўваліся плыты’ (Чэрн.).