прывяза́ць сов.

1. в разн. знач. привяза́ть; (лодку и т.п. — ещё) прича́лить;

п. каня́ — привяза́ть ло́шадь;

п. вяро́ўку — привяза́ть верёвку;

п. цэль да арыенці́ра — привяза́ть цель к ориенти́ру;

п. прае́кт да мясцо́васці — привяза́ть прое́кт к ме́стности;

2. перен. привяза́ть;

п. к до́му — привяза́ть к до́му;

п. да сябе́ — привяза́ть к себе́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пракла́сці сов.

1. прям., перен. (создать, провести) проложи́ть; (сделать наезженным) протори́ть;

п. даро́гу праз лес — проложи́ть доро́гу че́рез лес;

п. сце́жку — протори́ть тропи́нку;

2. (нек-рое время) прокла́сть;

паўдня́а́ў дро́вы — полдня́ прокла́л дрова́;

3. (сделать прокладку) проложи́ть;

п. шлях — проложи́ть доро́гу;

грудзьмі́ п. сабе́ даро́гу — гру́дью проложи́ть себе́ доро́гу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ца́цка ж.

1. игру́шка; побряку́шка;

2. безделу́шка;

3. перен. игру́шка;

яна́ не хо́ча быць ~кай у яго́ рука́х — она́ не жела́ет быть игру́шкой в его́ рука́х;

як (нібы́) ц. — как игру́шка;

даста́ць сабе́ ~ку — (о ране, болезни, неприятности) нажи́ть, схвати́ть;

знайсці́ сабе́ ц. — (о ненужном, бесполезном занятии) найти́ себе́ игру́шку

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

одоле́ть сов.

1. (победить) адо́лець, перамагчы́, асі́ліць;

одоле́ть проти́вника адо́лець (перамагчы́, асі́ліць) праці́ўніка;

2. перен. (завладеть, подчинить себе) адо́лець, апанава́ць;

ску́ка одоле́ла нуда́ апанава́ла;

лень одоле́ла ляно́та апанава́ла;

3. перен. (овладеть), разг. адо́лець, асі́ліць;

одоле́ть матема́тику адо́лець (асі́ліць) матэма́тыку;

4. перен. (замучить, лишить покоя) апанава́ць; заму́чыць;

ка́шель одоле́л ка́шаль заму́чыў;

му́хи одоле́ли му́хі апанава́лі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пра́віла ср., в разн. знач. пра́вило;

граматы́чнае п. — граммати́ческое пра́вило;

~лы для ву́чняў — пра́вила для уча́щихся;

му́драе п. — му́дрое пра́вило;

адступі́ць ад ~л — отступи́ть от пра́вил;

трайно́е п. — тройно́е пра́вило;

па ўсіх ~лах майстэ́рства — по всем пра́вилам иску́сства;

узя́ць сабе́ за п. — взять (положи́ть) себе́ за пра́вило (пра́вилом);

як п. — как пра́вило

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

таі́цца несов.

1. (не признаваться в чём-л.) скрыва́ть, ута́ивать;

не то́йся, скажы́ пра́ўду — не скрыва́й (не ута́ивай), скажи́ пра́вду;

2. таи́ться, пря́таться, скрыва́ться;

ліса́ то́іцца ў нары́ — лиса́ таи́тся (пря́чется, скрыва́ется) в норе́;

3. (заключать в себе, не обнаруживаться) таи́ться, скрыва́ться, кры́ться;

што за гэ́тым то́іцца? — что за э́тим таи́тся (скрыва́ется, кро́ется)?

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тро́йка ж., в разн. знач. тро́йка;

атрыма́ць ~ку па геагра́фіі — получи́ть тро́йку по геогра́фии;

надзвыча́йная т. па барацьбе́ з паво́дкай — чрезвыча́йная тро́йка по борьбе́ с наводне́нием;

вы́лучыць ~ку для выкана́ння зада́ння — вы́делить тро́йку для выполне́ния зада́ния;

сшыць сабе́ но́вую ~ку — сшить себе́ но́вую тро́йку;

т. вараны́х — тро́йка вороны́х;

казы́рная т.карт. козы́рна́я тро́йка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

подтяну́ться

1. (затянуть на себе потуже пояс, ремень и т. п.) падпераза́цца;

он ту́го подтяну́лся кушако́м ён ту́га падпераза́ўся по́ясам;

2. в др. знач. падцягну́цца;

подтяну́ться на турнике́ падцягну́цца на турніку́;

войска́ подтяну́лись к ли́нии фро́нта во́йскі падцягну́ліся да лі́ніі фро́нту;

при его́ появле́нии все подбодри́лись, подтяну́лись пры яго з’яўле́нні ўсе падбадзёрыліся, падцягну́ліся;

ученики́ значи́тельно подтяну́лись ву́чні зна́чна падцягну́ліся.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

предоста́вить сов.

1. (дать в пользование что-л., дать возможность обладания) даць; адда́ць; уступі́ць;

2. (дать возможность сделать что-л., распорядиться чем-л.) даць (магчы́масць, пра́ва, дазво́л і да таго́ падо́бнае); пакі́нуць; дазво́ліць; см. предоставля́ть;

предоста́вить самому́ себе́ дазво́ліць (даць магчы́масць) дзе́йнічаць самасто́йна; (перестать заботиться, бросить на произвол судьбы) пакі́нуць на само́га сябе́, пакі́нуць на во́лю лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Наводліў ’наводмаш’ (ТСБМ), навотліў ’тс’ (калінк., З нар. сл.), наўотліў: «паганымі рукамі рву [завітку] наўотліў — направа ці налева, толькі не ўверх» (хойн., Полес. этнолингвист. сб. М., 1983, 100), навотляў ’наводліў, наводмаш’ (карэл., Нар. лекс.), навотляй (лях., Янк. Мат.), навотля, наотля ’наводмаш; наадварот, не так, як трэба; ад сябе’ (гродз., Сцяшк. Сл.), навотля, навотлю ’наводмаш; на адлегласці’ (Сл. ПЗБ). Сюды ж, відаць, навотвіль, наотвіль ’наводмаш’ (ТС), навотляг (стаўбц., Жыв. сл.), навотлях (слонім., Нар. лекс.), na wodlach ’тс’ (Федар. II, 159). Параўн. укр. навідлі, навідлів, навідліг, наодлів ’наводмаш’, польск. naodlew, na odlew ’з левага боку, левай рукой’. Існуе некалькі версій паходжання названага слова: ад ле́вы, параўн. польск. odlew ’з левай рукі, левай рукой; перан. махнуўшы рукой ад сябе, адным замахам’ (Варш. сл.), такой версіі адносна бел. навотліў, навотлю прытрымліваецца Шуба (Прыслоўе, 114), які лічыць іх прыставачна-суфіксальнымі; або ад ліць, як лічыць Брукнер (289), для польск. слова, г. зн. на‑(в)од‑ліў, як на‑(в)од‑маш (ад махаць), на‑(в)од‑шыб (ад шыбаць) і г. д. Не выключае, што тут мы маем справу з узаемаўплывам розных па паходжанні слоў, пра што можа сведчыць спецыфічнае для польск. odlew значэнне ’ад сябе, праз руку’, зафіксаванае ў слоўніку Ольгебранта (у т. зв. Віленскім слоўніку): lać do szklanki na odlew, што, відаць, адлюстроўвае праз т. зв. пальшчызну крэсову ўплыў беларускай мовы. У такім выпадку частка аднесеных сюды слоў можа мець іншае паходжанне: наводлег, навотлях ад легчы, ляжаць (< на‑од‑лег), навотвіль, наотвіль ад віляць і г. д. Улічваючы магічны сэнс розных кірункаў дзеяння (параўн., напрыклад, адліванне, адкідванне хваробы ў знахарскай практыцы), перш за ўсё з мэтай засцярогі («Серпа, косу откідалі от себе, ек грымело», ТС, 3, 280), а таксама недапушчальнасць з пункту погляду народнай этыкі наліваць каму-небудзь ад сябе (што павінна сведчыць пра злыя намеры), можна прыняць для наводліў другую версію. Параўн. таксама Журэк, JP, 57, 1977, 36–38 (польск. na odlew — пра замах шабляй з левага боку).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)