◎ Лёпенькі ’(аб вопратцы) лёгенькі, падагнаны да стану’ (Янк. I). Рэгіянальнае ўтварэнне з суфіксам‑еньк‑ ад ⁺лепы < прасл. lepьjь, ад якога паходзіць і бел. лепшы (гл.). Пачатковае лё-, відаць, пад уплывам народнай этымалогіі ад лёгенькі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
знервава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад знерваваць.
2. у знач. прым. Даведзены да хваравіта-зласлівага, нервознага стану; нервовы. Знерваваны, спакутаваны .. [Сузан] выйшаў на ганак, каб падыхаць свежым паветрам. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мабіліза́цыя, -і, ж.
1. Перавод узброеных сіл краіны з мірнага становішча ў поўную баявую гатоўнасць.
2. Прызыў ваеннаабавязаных запасу ў армію ў час вайны.
Усеагульная м.
3. перан. Давядзенне каго-, чаго-н. да стану актыўнай гатоўнасці выканаць якое-н. заданне.
М. ўсіх сваіх сіл.
|| прым. мабілізацы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
укра́паць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.
1. Пырскаючы, зрабіць крапіны ў чым-н. (спец.).
2. (часцей у форме дзеепрыметніка залежнага стану), перан. Унесці, уключыць у склад чаго-н. як устаўку, дадатак да асноўнага.
У лесастэпе сярод стэпавай расліннасці ўкрапаны невялікія ляскі.
|| незак. укра́пваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. укра́пванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
усыпі́ць, -плю́, -пі́ш, -пі́ць; -пі́м, -піце́, -пя́ць; -плёны; зак.
1. каго (што). Прымусіць заснуць.
У. дзіця.
У. хворага перад аперацыяй.
2. перан., каго (што). Давесці да паўсоннага стану.
Нудная кніжка ўсыпіла яго.
3. перан., што. Аслабіць, прымусіць бяздзейнічаць (высок.).
У. пільнасць.
|| незак. усыпля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. усыпле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уз... (а таксама уза..., ус...), прыстаўка.
I. Ужываецца пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае: 1) накіраванасць руху ўверх, напрыклад: узляцець; 2) напружанасць, сілу дзеяння, хуткае наступленне якога‑н. стану, напрыклад: узвіхрыцца, узрасці; 3) закончанасць дзеяння, давядзенне да якога‑н. стану або граніцы, звычайна з адценнем паўнаты, інтэнсіўнасці, напрыклад: узбоўтаць, уз’есціся.
II. Ужываецца пры ўтварэнні назоўнікаў, прыслоўяў і абазначае: на краі чаго‑н. або побач з чым‑н., напрыклад: узлесак, узмежак, узгорак, узмор’е, узбоч, уздоўж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паштэ́т, ‑у, М ‑тэце, м.
Страва з мясных, рыбных або іншых прадуктаў, працёртых да пастападобнага стану. Пячоначны паштэт. □ На стале была чырвоная ікра, заліўная курыца, паштэт, адмыслова ўпрыгожаная смажаная рыба. Арабей.
[Ням. Pastete.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
белабіле́тнік, ‑а. м.
Разм. Той, хто мае белы білет; вызвалены ад вайсковай службы. Бацька быў белабілетнік, не прыгодны да воінскай павіннасць па стану здароўя, таму яго вызвалілі ад салдацкай службы. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самавыяўле́нне, ‑я, н.
Выяўленне самога сябе ў чым‑н., у якой‑н. дзейнасці. Лірычная паэма дае шырокую прастору для самавыяўлення аўтара, для раскрыцця душэўнага, эмацыянальнага стану чалавека. Гіст. бел. сав. літ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Нязго́дны ’непатрэбны, лішні; непрыгодны па стану здароўя, выбракаваны’ (Сл. ПЗБ). Да го́дны ’прыдатны, прыгодны’, з пачатковым комплексам няз‑ (< не + з), параўн. нязго́ршы, нязг̌арны і пад. Аднак не выключана непасрэднае ўтварэнне ад зго́дны ’прыдатны для ўжывання’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)