чыта́ч, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Той, хто чытае якія-н. творы, да каго звернуты творы пісьменнасці.
Апавяданне спадабалася чытачам.
2. Наведвальнік, абанент грамадскай бібліятэкі.
Бібліятэка праводзіць перарэгістрацыю чытачоў.
|| ж. чыта́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак.
|| прым. чыта́цкі, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
які́-не́будзь, займ. неазнач.
1. Той ці іншы.
Вазьмі якую-небудзь палку.
2. Не варты ўвагі; нязначны.
Гэта ж дарагая рэч, а не якая-небудзь ламачына.
3. У колькасці, не больш чым што-н. (разм.).
Ён вернецца праз якіх-небудзь дваццаць мінут.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ле́ктар ’той, хто чытае лекцыі’, ст.-бел. лекторъ (з XVII ст.) запазычана са ст.-польск. lektor ’асоба, якая каму-небудзь голасна чытае’, ’прафесар’. Да лац. lēctor ’той, хто чытае’ < legere ’чытаць’ (Слаўскі, 4, 136; Булыка, Лекс. запазыч., 159). Гл. яшчэ лекцыя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
То́та ’заменнік воўка (у загадцы)’: ішоў тота каля плота (Барад.). Відаць, захаванае ў фальклоры ст.-бел. тотъ ’той’ з першаснага тъ‑тъ або то‑тъ (дзе то выводзіцца з ускосных склонаў займенніка параўн. Карскі 2-3, 86–87, 90). Гл. той.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
са́мы, -ая, -ае, займ. азнач.
1. Ужыв. пры ўказальных займенніках «той», «гэты» для ўдакладнення, а таксама пры асабовых займенніках у знач. менавіта.
Гэта той с. дом.
Дык гэта і ёсць твая сяброўка? — Яна самая.
2. Ужыв. для ўдакладнення месца і часу ў знач. прама, як раз, непасрэдна.
Ля самага лесу.
На самае дно. 3 самай поўначы.
С. час касіць.
Самая пара гнаць кароў у поле.
3. У спалучэнні з якаснымі прыметнікамі служыць для ўтварэння найвышэйшай ступені, а пры назоўніках указвае на крайнюю ступень колькасці або якасці.
С. новы.
С. добры.
С. смак.
Самая бездараж.
С. накал падзей.
4. Тое, што і сам (у 1 і 2 знач.).
Парвала с. канверт, дастаючы са скрынкі.
◊
На самай справе — фактычна, у сапраўднасці.
Самы-самы (самая-самая, самае-самае і г.д.) (разм., жарт.) — добры.
Самы раз; у самы раз (разм.) — тады, калі трэба, у патрэбны момант.
Самы той! (іран.) — азначае: не на таго напалі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Вытво́ра ’той, хто вытварае’ (Янк. III). Аддзеяслоўнае ўтварэнне ад вытвараць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
марнатра́вец, ‑траўца, м.
1. Той, хто неразумна, марна траціць грошы, маёмасць. У той час калі эксплуататары з’яўляюцца марнатраўцамі, .. «галодны і абдзёрты люд» ёсць сапраўдны творца жыцця на зямлі. Майхровіч.
2. Аб дрэнным, нягодным чалавеку. [Рыгор:] — Ёсць многа розных марнатраўцаў, якіх нам трэба карміць сваёю працаю. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спекуля́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. Той, хто займаецца спекуляцыяй 1 (у 1 знач.). Спекулянтаў Савецкая ўлада не гладзіла па галоўцы. «ЛіМ». Спекулянты і пастаўшчыкі харчоў нажывалі на народнай нястачы велізарныя прыбыткі. «Весці».
2. перан. Той, хто імкнецца выкарыстаць што‑н. у карыслівых мэтах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вулканіза́тар, ‑а, м.
1. Той, хто займаецца вулканізацыяй.
2. Рэчыва, якое ў злучэнні з каўчуком утварае гуму.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́баршчык, ‑а, м.
Той, хто мае права ўдзельнічаць у выбарах дэпутатаў. Агітатары правялі гутаркі з выбаршчыкамі. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)