узле́зці, -зу, -зеш, -зе; узле́з, -зла; узле́зь; зак.

1. на што. Узабрацца куды-н. высока, на паверхню чаго-н.

У. на слуп.

2. на каго-што. Пра адзенне, абутак: надзецца, налезці (разм.).

Бот ледзь улез на нагу.

3. на каго-што. Прыціснуць нагой каго-, што-н., наступіць (разм.).

|| незак. узла́зіць, -ла́жу, -ла́зіш, -ла́зіць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

угрэ́ць, -э́ю, -э́еш, -э́е; -э́ты; зак. (разм.).

1. каго-што. Зрабіць цёплым, нагрэць, сагрэць.

Ледзь угрэлі гэту печ.

2. без дап. Прыгрэць.

Угрэла сонца.

3. каго-што. Упарыць, моцна ўтаміць.

У. каня.

4. каго, па чым і без дап. Ударыць чым-н., агрэць (груб.).

У. па патыліцы.

|| незак. уграва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вы́ламацца, ‑міцца; зак.

Зламаўшыся, выпасці, выняцца. Зачапілі [матросы клетку] за краты, але ледзь клетка кранулася — некалькі прэнтаў выламалася. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Лець у параўн. як лець ’ледзь цёплы, летні’ (слонім., Нар. словатв.). Праформа Іёіь. Да лёта (гл.). Параўн. бел. залеюць ’запэўніць’, ’папярэдзіць загадзя’ (Нас.). Больш падрабязна аб ім гл. Слаўскі, 4, 95–97.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Нападме́ці ’хутка, імгненна?’: Праляцеў, як нападмеці — яму здалося, што ногі не кранаюць падлогі (Калеснік, Пасланец Праметэя. Мн., 1984, 64). Са спалучэння на і *по́дмець, відаць, да падмёціць ’заўважыць’, зыходнае значэнне ’ледзь заўважна’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

даклы́паць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Разм. Павольна, з цяжкасцю дайсці да якога‑н. месца. Ледзь даклыпаў да дзвярэй.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кры́жань, ‑я, м.

Тое, што і крыжанка. Буйны крыжань, ледзь падняўшыся над азярцом, плёхнуўся ў прыбярэжную асаку. Краўчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пазарэ́з, прысл.

Абл. Вельмі, да крайнасці. Ледзь стрымліваючы сябе, [Язэп] стараўся давесці сакратару, што мінёры яму патрэбны пазарэз. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прычака́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак., каго-чаго.

Разм. Тое, што і прычакаць. Ледзь прычакаўся.. [Алёшка] ранняга вячэрняга змроку. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

угамані́ць, ‑маню, ‑моніш, ‑моніць; зак., каго-што.

Разм. Супакоіць, суняць. Радасці не было канца, ледзь угаманілі людзей. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)