Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

СкарачэнніКніга ў PDF/DjVu

Неўпрыця́м ’невядома, няўцям’ (Сцяшк., Варл.), неўпрыцямку ’не ў памяці’ (бешан., Нар. сл.). Гл. цяміць, параўн. неўцямкі ’тс’ (ТС).

Не́ўра ’няўмека’ (ельск., Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, утварэнне з коранем ‑ўр‑ (< і.-е. иег-), параўн. неўваротлівы ’паваротлівы’ (Мат. Гом.). Гл. вярцець, параўн. аўраць, наўра (гл.), або адпрыметнікавы назоўнік ад неўратны ’несумленны, бессаромны’ (ТС), гл. няўратны.

Неўспадзе́ўкі ’неспадзявана, раптам’ (Касп., Янк. 3., Варл.). Гл. неспадзеўкі.

Неўстаёнцы ’не ўстаяць, рупець (кудысьці)’ (Сцяц.). Выразны паланізм, зыходная форма nieustający ’пастаянны, бесперапынны’.

Неўтахто́ліць (nieūtachtolič) ’не задаволіць’ (Арх. Федар.). Гл. тахтоліць.

Нех ’няхай’ (Сл. ПЗБ). Паланізм (< niech ’тс’).

Нехамя́жы ’нехлямяжы, неахайны’ (Сл. ПЗБ), нехамяжына ’неахайны чалавек’ (Касп.). Няясна; відаць, звязана з нехлямяжы ’тс’.

*Нехарма́тны, нехорматны, нехорму́тньі ’вельмі непрыгожы, непрывабны’, нехорму́цье ’непрыгожасць, непрывабнасць (таксама і пра чалавека)’ (ТС). Ад хорма ’форма’, гл: харматны ’спрытны, прыгожы'

Нехарму́зный ’нехлямяжы, непрыгожы’ (Юрч.), нехорму́з‑ ны ’вельмі непрыгожы, непрывабны’ (ТС). Няясна. Магчыма, ад хорма, ’форма’, параўн. нехорматны ’неахайны, неакуратны’ (ТС), з экспрэсіўнай суфіксацыяй, параўн. нехору́зны ’вельмі непрыгожы’, рус. кехольный і нехолюзный ’неахайны’ і пад.

Нехваты́жны ’непаважаны’ (ТС). Утворана ад хватыгас польск. fatyga ’паслуга, ласка; турбота'