пя́тка

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. пя́тка пя́ткі
Р. пя́ткі пя́так
Д. пя́тцы пя́ткам
В. пя́тку пя́ткі
Т. пя́ткай
пя́ткаю		 пя́ткамі
М. пя́тцы пя́тках

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

пя́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Тое, што і пята (у 1 знач.).

Пераступаць з наскоў на пяткі.

Паказаць (падмазаць) пяткі (таксама перан.: хутка пабегчы, уцячы). Пяткі лізаць каму-н. (падхалімнічаць перад кім-н.; разм., пагард.). Толькі пяткі блішчаць або заблішчалі (перан.: пра хуткі бег).

2. Тое, што і пята (у 2 знач.; спец.).

|| прым. пя́тачны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пя́тка ж., в разн. знач. пя́тка;

◊ душа́ ў ~ках апыну́лася — душа́ в пя́тки ушла́;

то́лькі пя́ткі заблішча́лі (блішча́ць) — то́лько пя́тки засверка́ли (сверка́ют);

паказа́ць ~кі — показа́ть пя́тки;

ліза́ць ~кі — лиза́ть пя́тки;

падма́заць пя́ткі — показа́ть (подма́зать) пя́тки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пя́тка в разн. знач. пя́тка, -кі ж.; пята́, -ты́ ж.;

◊

душа́ в пя́тки ушла́ душа́ у пя́ткі (у пя́ты) пайшла́ (зайшла́); аж душа́ зайшла́ся; пад пя́ты ко́ле;

то́лько пя́тки засверка́ли (сверка́ют) то́лькі пя́ткі заблішча́лі (блішча́ць), то́лькі пя́ткі замільга́лі (мільга́юць);

пока́зывать пя́тки пя́ты падма́зваць; ма́ху дава́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пя́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Тое, што і пята. [Харытон Іванавіч] пастаяў на сярэдзіне пакоя, пераступаючы з наскоў на пяткі. Васілёнак. — А яны ў мяне скурай падшыты, — хваліцца Вулька, смела падымаючы і паказваючы пятку валенка. Лынькоў. Першыя замахі былі няўдалыя: то каса ўразалася ў густую траву адною пяткаю, а носік яе выскакваў напаверх.., то насок касы ўпіраўся ў зямлю і неставала сілы пацягнуць. Сабаленка.

•••

Душа ў пятках (у пяткі) гл. душа.

Лізаць пяткі каму гл. лізаць.

Падмазаць пяткі гл. падмазаць.

Паказаць пяткі гл. паказаць.

Толькі пяткі заблішчалі — пра хуткі бег.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пя́тка ж Férse f -, -n, Hácke f -, -n;

падво́еная пя́тк dóppelte Férse;

◊ ліза́ць пя́ткі каму-н vor j-m kríechen*; j-m die Füße küssen;

ад галавы́ да пя́ткак vom Schéitel bis zur Sóhle, vom Wírbel bis zur Zéhe

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

пятка

Том: 29, старонка: 416.

img/29/29-416_2608_Пятка.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Пя́тка 1 ’пята; задняя частка касы; тупы канец яйца; запятак; задні капыток у каровы’ (Нас., Касп., Шат.; Бяльк.; докш., смарг., бяроз., лях., лід., Сл. ПЗБ). Вытворнае ад пята (гл.).

Пя́тка 2 ’пяцёрка’ (астр., швянч., Сл. ПЗБ; Стан.), ’пяць рублёў’ (Касп.). Форма з першым значэннем, напэўна, пад уплывам польск. piątka ’пяцёрка (у тым ліку адзнака)’, другое значэнне на базе ўтварэння ад пяць (гл.) па тыпу пята́к ’дробная манета’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пято́к

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. пято́к
Р. пятка́
Д. пятку́
В. пято́к
Т. пятко́м
М. пятку́

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

◎ Пу́нка ’пятка яйца’ (воран., ЛА, 1), ’тупы канец яйца’ (Сл. ПЗБ). Паводле Грынавяцкене (там жа), запазычана з ліг. pūnė ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)