Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
нутро́, -а́, н.
1. Унутраныя органы чалавека або жывёлы; вантробы.
Усё н. баліць.
2. Унутраная частка чаго-н.
Н. печы.
3.перан. Унутраная сутнасць каго-н.
Мяшчанскае н.
Усё гэта я нутром адчуваю.
◊
Заглянуць у нутрокаму, каго (разм.) — адгадаць чые-н. думкі, пачуцці.
Пераесці нутрокаму (разм., неадабр.) — моцна надакучыць, стаць невыносным для каго-н.
|| прым.нутраны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).
Нутраное сала.
Н. свет чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нутро́, -ра́ср.
1.мн.нет вну́тренность ж.; нутро́;
2.анат. вну́тренности мн.; нутро́;
3.перен., разг.нутро́;
мяшча́нскае н. абыва́целя — меща́нское нутро́ обыва́теля;
◊ не па ~ру́ (быць) — не по нутру́ (быть);
перае́сці н. — перее́сть нутро́; вы́мотать (все) кишки́;
загляну́ць у н. — загляну́ть в ду́шу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нутро́прям., перен.нутро́, -ра́ср.;
◊
не по нутру́ не да спадо́бы, не па нутры́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нутро́, ‑а, н.
1. Унутраныя органы чалавека або жывёлы; вантробы. [Максім] адчуваў сябе вельмі кепска, бо голад,.. як абцугамі сціскаў нутро і балюча смактаў у страўніку.Машара.[Голуб:] — Кажуць, салдацкае нутро пераварыць шрубу, гайку і ружэйнае масла.Васілевіч.
2. Унутраная частка чаго‑н. Светлыя ніці пранізалі пыльнае цёмнае паветра, і хлопчык бачыў усё змрочнае нутро свайго памяшкання.Самуйлёнак.Нутро камяніцы завалена попелам, абгарэлымі бэлькамі, скінутымі з гары рэйкамі.Шынклер.
3.перан. Унутраная сутнасць каго‑н. Мяшчанскае нутро. □ На першы погляд Жлукта — Чарскі вельмі мілы, прывабны чалавек. Выдатная знешнасць, добрыя манеры. Гэтым ён некаторых спачатку і бярэ. Пазнаюць яго сапраўднае нутро толькі пазней.Сабалеўскі.Выгляд авечы, а нутро воўчае.Прыказка.// Пра ўнутраны псіхічны свет, душу. У Ніны апусціліся рукі. Сумленне тачыла яе нутро.Гроднеў.
•••
Заглянуць у нутрогл. заглянуць.
Не па нутру — быць не даспадобы.
Пераесці нутрогл. пераесці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нутро́н
1. das Ínnere -n;
2.перан Séele f -, -n; das Ínnerste (sub);
мне гэ́та не па нутры́ das ist mir zuwíder; das ist nicht nach méinem Sinn
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
нутро
Том: 21, старонка: 66.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Нутро́ ’вантробы, унутранасці’ (Нас., Гарэц., Пятк. 2, Касп.), ’сярэдзіна, унутраная частка’ (Сцяшк., ТС), нутрэ́ ’тс’ (ТС), нутрё ’унутранасці’ (Грыг.), нутра́, нутры́, мн. ’тс’ (Сл. ПЗБ), укр.нутро́ ’тс’, рус.нутро́, нутра́, нутрё, нутрь ’тс’. Са старога прыставачнага ўтварэння *vъn‑ǫtrь ’сярэдзіну’, што было пераасэнсавана, як *vъ‑nǫtrь (Фасмер, 3, 90), гл. уну́тр. Параўн. яшчэ ст.-бел.нꙋтрь моѧ переменилосѧ, ноутръ моѧ, нγтрь мои, оу нγтри моєм (Псалтыр XVI ст., гл. Карскі 2-3, 17), чэш.nitro ’унутранасць, нутро’, славац.vnútro ’тс’ — новыя назоўнікі на базе пераасэнсаванай часткі *‑nǫtrъ (Махэк₂, 696). Звяртаюць увагу на паралельнае грэч.ἔντερα, мн. л. ’унутранасці, вантробы’, ст.-інд.antrám ’тс’, літ.įščios ’тс’ (Бязлай, 2, 228 і інш.). Сюды ж таксама ну́троносць ’тс’ (ТС, магчыма, пад уплывам рус.внутренность), нутраны́, нутрэнны́ ’выняты з нутра’ (Сл. ПЗБ, Сцяшк.), нутро́ны ’унутраны’ (Сл. ЦРБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вну́тренностьж. уну́транасць, -ці ж.; нутро́, -ра́ср., мн. нет.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нутраны́, -а́я, -о́е.
1.гл.нутро.
2.перан. Які ідзе як бы з нутра, з сярэдзіны; глухі.
Н. голас.
Н. смех.
3. Змешчаны ўнутры чаго-н., на ўнутраным баку чаго-н. (разм.).
Нутраная кішэня паліто.
Н. замок.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
