зако́н, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у. Сувязь і ўзаемазалежнасць якіх-н. з’яў аб’ектыўнай рэчаіснасці.

З. развіцця прыроды.

З. нераўнамернага развіцця капіталізму.

2. -а. Пастанова дзяржаўнай улады, якая мае найвышэйшую юрыдычную сілу.

Канстытуцыя — асноўны з. суверэннай дзяржавы.

Кодэкс законаў аб працы.

Рабіць па законе.

3. -у. Агульнапрынятае правіла, тое, што прызнаецца абавязковым.

Загад камандзіра — з. для падначаленых.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

зако́н в разн. знач. зако́н, -ну м.;

избира́тельный зако́н вы́барчы зако́н;

зако́ны обще́ственного разви́тия зако́ны грама́дскага развіцця́;

фонети́ческий зако́н фанеты́чны зако́н;

Бо́жий зако́н церк. Бо́жы зако́н;

◊

вне зако́на па-за зако́нам;

драко́новские зако́ны драко́наўскія зако́ны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

зако́н м.

1. (декрет) (род. зако́на) зако́н;

2. в др. знач. (род. зако́ну) зако́н;

зага́д камандзі́ра — з. для паднача́леных — прика́з команди́ра — зако́н для подчинённых;

з. гасці́ннасці — зако́н гостеприи́мства;

з. адваро́тнай сі́лы не ма́е — зако́н обра́тной си́лы не име́ет;

~ны развіцця́ прыро́ды — зако́ны разви́тия приро́ды;

○ з. бо́жы — церк. зако́н бо́жий;

сухі́ з. — сухо́й зако́н;

◊ па-за ~нам — вне зако́на;

во́ўчы з. — во́лчий зако́н;

лі́тара ~ну — бу́ква зако́на;

пераступі́ць з. — нару́шить зако́н;

ду́рням з. не пі́сан — погов. дурака́м зако́н не пи́сан

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

зако́н, ‑а і ‑у, м.

1. ‑а. Абавязковае для ўсіх правіла, устаноўленае вышэйшым органам дзяржаўнай улады, якое мае найвышэйшую юрыдычную сілу. Канстытуцыя — асноўны закон Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. Кодэкс законаў аб працы. Рабіць усё па закону.

2. ‑у. Наказ, загад, які з’яўляецца неаспрэчным, абавязковым для каго‑н. Загад камандзіра — закон для падначаленых.

3. ‑у. Агульнапрынятае правіла грамадскіх паводзін; звычай. Закон гасціннасць Законы сяброўства.

4. звычайна мн. (зако́ны, ‑аў). Асноўныя палажэнні ў якой‑н. справе, абумоўленыя яе сутнасцю. Законы правапісу. Законы вершаскладання.

5. ‑у. Пастаянная, аб’ектыўна існуючая сувязь паміж з’явамі, якая выцякае з прыроды саміх рэчаў; заканамернасць. Законы развіцця прыроды. Законы класавай барацьбы.

•••

Закон божы — асноўныя палажэнні хрысціянскай рэлігіі, як прадмет выкладання ў дарэвалюцыйнай школе.

Воўчы закон — пра адносіны ў грамадстве, дзе пануе самавольства дужых.

Закон не пісан для каго або каму — пра таго, хто ігнаруе агульнапрынятыя правілы, нормы паводзін.

Па-за законам — у становішчы, калі хто‑, што‑н. не ахоўваецца законам, пазбаўлены заступніцтва з боку дзяржаўных органаў.

Сухі закон — забарона ўжываць алкагольныя напіткі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зако́н м

1. Gesétz n -es, -e;

асно́ўны зако́н Grúndgesetz n, Verfássung f -, -en;

дзе́ючы [дзе́йны] зако́н géltendes Gesétz;

зго́дна з зако́нам laut Gesétz;

і́мем зако́на im Námen des Gesétzes;

прыня́ць зако́н юрыд, паліт ein Gesétz verábschieden;

зако́н прапано́вы эк Ángebotsgesetz n -es, -e;

зако́н по́пыту эк Náchfragegesetz n;

па-за зако́нам юрыд verfémt; разм vógelfrei;

аб’явіць каго-н па-за зако́нам verfémen vt; разм j-n für vógelfrei erklären;

зако́н Бо́жы Religiónsunterricht m -(e)s;

яму́ зако́н не пі́саны er tut, was er will;

2. (інструкцыя) Régel f -, -n

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Зако́н ’устанаўленне’. Рус., укр. зако́н, польск. zakon ’царкоўная арганізацыя’, уст. ’закон’, серб.-луж. zákon ’закон’, чэш., славац., славен. zákon, серб.-харв. за́кон, балг. зако̀н, макед. закон ’тс’. Ст.-слав. законъ ’закон, парадак’. Ст.-рус., ст.-бел. законъ ’закон, парадак, устанаўленне’. Прасл. імя, суадноснае па чаргаванню галоснага ў корані з začęti < *za‑ken‑li — za‑kon‑ъ (параўн. кон, канец, пачатак). Копечны, Zákl. zásoba, 421; Мейе, Études, 218; Фасмер, 2, 75; Шанскі, 2, З, 38. Не зусім ясны семантычны ход спрабаваў тлумачыць Махэк₂, 709: «ад нейкага za‑kon‑ati ’станавіць’», што можна прыняць. Іншая версія, БЕР, 1, 592: прасл. zakanъ > ’пачатак, аснова, прынцып’. С.-грэч., рум., алб. запазычылі слова zakon у знач. ’звычай’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Другазако́нне н, Другі́ Зако́н бібл (назва пятай кнігі Пяцікніжжа) Deuteronómium n -s, das 5. Buch Móse

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

няпі́саны непи́саный;

н. зако́н — непи́саный зако́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

перамяшча́льны мат. перемести́тельный;

п. зако́н — перемести́тельный зако́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

пастая́нства ср. постоя́нство;

зако́н п. саста́ву — зако́н постоя́нства соста́ва

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)