Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
аглушэ́ннеср. оглуше́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аглушэ́нне, ‑я, н.
1.Дзеяннепаводледзеясл. аглушаць — аглушыць (у 1 знач.).
2.Спец. Страта звонкім гукам звонкасці і пераход яго ў адпаведны глухі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
аглушэ́ннен. Betäubung f -
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
оглуше́ниеаглушэ́нне, -ння ср.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Betäubung
f -, -en
1) аглушэ́нне
2) мед. нарко́з, абязбо́льванне, анестэзі́я
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Намосклый ’прамоклы, размоклы (толькі пра драўлянае)’ (драгіч., Клімч.). Звязана з рус.мозглый ’гнілы’ (< *mbzg^jь), аглушэнне зычных, магчыма, у выніку збліжэння з намоклы; аднак не выключаны і зыходны варыянт кораня з аглушэннем, гл. укр.карп.москоли ’непагода’, а таксама гідронім Маск‑ βά, які параўноўваюць з чэш., славац.moskva ’сырое збожжа’ (Фасмер, 2, 660).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́сець ’хвароба, пошасць’ (ТС). Імаверна, першаснае посесць ці поседзь (у фанетычным запісе слова адбілася аглушэнне канцавога зычнага) ад посе́сці ’набыць’ (ТС), параўн. польск.posiadać ’мець пры сабе’, адсюль посесць / поседзь ’набытая хвароба’; падобным чынам славен.nahod ’хвароба’ ’тое, што найшло, з’явілася’. Тады да сесці, сядаць (гл.). Параўн. таксама славен.дыял.pošast — тое, што і nahod ’хвароба, запаленне, насмарк, катар’, аналагічна, як і пошасць, утворана ад *pošedti, таксама каш.pošedło ’зараза’ (Куркіна, Диал. структура, 171). Не выключана таксама, што гэта эўфемізм ад *sětь ’госць’, параўн. рус.посетить ’наведаць’, ст.-сл.посѣтити ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тэж ‘таксама’ (Сл. ПЗБ, Мілк. Сл., Скарбы₂, Нар. Гом., ТС), тэш ‘тс’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел.тежъ, тэжъ ‘тс’, тежь, теже ‘тс’ (ГСБМ). Выводзяць з польск.tež ‘таксама’, ‘альбо’ (Карскі Труды, 314; Жураўскі, SOr, 10, 1, 40), якое з teże, што ўзыходзіць да праславянскага спалучэння ўказальнага займенніка *tъ і ўзмацняльнай часціцы že, апошняе дало паўд.-слав. і ўсх.-слав.*tože, зах.-слав.*tъže з адпадзеннем канцавога e (Борысь, 630) з розным далейшым фанетычным развіццём, гл. таксама тыж, параўн. рус.тож, укр.тож, теж, славен.tore(j) ‘такім чынам’, в.-луж.tež, чэш.též, славац.tiež. Фанетычны варыянт тэш адлюстроўвае аглушэнне звонкага зычнага ў абсалютным канцы слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Све́тка (свѣтка) ‘сведка’ (Нас., Шымк. Собр.), сьве́тка ‘тс’, мн. л. светкі ‘тс’ (Бяльк.; петрык., Яшк. Мясц.): немашака светак (Сержп. Казкі), све́тка ‘тс’ (Сл. ПЗБ), свя́тка ‘тс’ (Скарбы), ст.-бел.свѣтки ‘сведкі’ (1450 г.), светок ‘сведка’ (XVI ст.). Апошняе, згодна з Карскім (1, 275), пад уплывам формы мн. л. свѣтки, ад яго, відаць, і свѣтчити, свѣтчу (1487 г.), што адлюстроўваюць аглушэннед (Карскі, 1, 274; 2–3, 261), гл. сведчыць. Адсюль запазычана і літ.sviẽtkas ‘сведка’ (Буга, Rinkt., 2, 495), форма з ‑я‑ пад уплывам польск.świadek ‘сведка’. Сюды ж дыял.све́тчыць (свѣтчиць) ‘пацвярджаць; дапамагаць; даносіць’ (Нас.). Станкевіч (Язык, 643) бачыць тут корань ‑вет‑ (*‑vět‑), гл. веціць, адно са значэнняў якога было ‘гаварыць, абвяшчаць’, што, магчыма, паўплывала на першасную форму. Гл. сведка.