Weh

n -(e)s высок. боль, го́ра, сму́так

das Wohl und das ~ — ра́дасці і няшча́сці

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

скорбь ж. сму́так, -тку м.; (сокрушение) скру́ха, -хі ж.; (сильное сожаление) жаль, род. жа́лю м.; (тоска) туга́, -гі́ ж.; (печаль) журба́, -бы́ ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

вярэ́дзіць, вярэджу, вярэдзіш, вярэдзіць; незак., што.

Разм.

1. Шкодзіць што‑н. сабе, натруджваючы, надрываючыся. Вярэдзіць рукі, спіну. // Раздражняць што‑н. балючае. Туравец сеў на траву і, стараючыся не вярэдзіць раненую руку, зняў боты. Мележ.

2. перан. Трывожыць, непакоіць. Ні то радасць сустрэчы, ні то смутак успамінаў — аж распіралі, вярэдзілі сэрца. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Моташлівы ’моташны’, моташны ’ад якога становіцца блага’, ’агідны, прыкры’ (ТСБМ, Шат., Касп., Бяльк., Сл. ПЗБ; мазыр., Шн. 2; полац., Нар. лекс.), моташна ’трохі страшнавата’ (КЭС, лаг.), ’млосна’ (віл., Сл. ПЗБ). Да рус. тошно (< тоска ’туга, смутак’), да якога дадаецца экспрэсіўны прэфікс мо‑ (гл. Мяркулава, Этимология–1974, 74).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Ная́дна (наядно) ’дакучліва, надрыўна’ (брэсц., Нар. лекс.). Відаць, суадносіцца з недаесці, надаядаць ’дакучаць, назаляць’ (гл.), што да есці, яда, параўн. пераядаць душу ’надакучаць’ рус. наядный ’надаедлівы’. Магчыма сувязь з яд ’атрута’, параўн. асабліва балг. яд ’смутак, пакута; злосць’, макед. яд ’тс’, серб. najaduTu ’апрыкраць, раззлаваць’ і пад.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трасканя́ ‘журба, смутак, маркота’ (паст., Сл. ПЗБ), ст.-бел. тросканье ‘клопат’ (ГСБМ). Запазычана з польск. troskanie ‘клопат, неспакой’ або ўтворана ад мясцовага тро́скаць ‘турбаваць, непакоіць’, што з польск. troskać ‘тс’ ад troska ‘клопат’ (Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 5, 119), аформленага пад уплывам існуючага ў гаворцы трасканя́ ‘траскатня’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тро́скаць ‘турбаваць, непакоіць’: мяне ніц не троска (шальч., Сл. ПЗБ). З польск. troskać ‘тс’. Параўн. ст.-бел. троска ‘клопат, смутак’ (1616 г.), якое са ст.-польск. troska ‘тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 134), троскатися ‘клапаціцца, турбавацца’ (ГСБМ). Адносна польск. troska гл. Борысь, 643. Гл. таксама трошчыць, тросчыцца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адкукава́ць, ‑кукую, ‑кукуеш, ‑кукуе; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Кончыць, пераехаць кукаваць. Сарочы лес паціху шумеў, на нешта скардзіўся, навяваючы смутак. Зязюлі тут ужо адкукавалі, адлапаталі крыллямі. Няхай.

2. перан. Разм. Адбыць нейкі час у цяжкіх умовах. [Змітрук:] — У каталажцы дзесяць дзён адкукаваў і зноў іду да таго самага чорта. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неутоли́мый няўто́льны; (не утихающий) несуце́шны;

неутоли́мый го́лод няўто́льны го́лад;

неутоли́мая жа́жда няўто́льная сма́га;

неутоли́мая печа́ль няўто́льны (несуце́шны) сму́так;

неутоли́мая жа́жда зна́ний няўто́льная пра́га ве́даў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

тоска́ ж.

1. туга́, -гі́ ж.;

2. (скука) нуда́, -ды́ ж., сму́так, -тку м.;

наводи́ть тоску на кого́-л. наганя́ць нуду́ на каго́-не́будзь.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)