Ложак ’мэбля — месца для спання, пасцель’ (Нас., ТСБМ, Гарэц., Бяльк., Касп., Шат., Сцяшк., Яруш.; КЭС, лаг.), ложык (Бяльк.), лу͡ожэк (паўд.-мін., паўд.-усх., КЭС), ло́жок (ТС). Відавочна, паланізм — параўн. польск. łóżko < паўн.-слав. ložьko (памяншальнае ад lože > ложа 1), якое пасля запазычання па-беларуску было б ложка, што вельмі блізка да лексемы ложка ’лыжка’, пашыранай на значнай тэрыторыі (гл., напрыклад, Сл. ПЗБ). Таму лексема пры запазычанні змяніла род і адпаведна суфікс па аналогіі да назваў прадмета паводле яго прызначэння, напрыклад прыпечак, абутак.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

стало́вы Tisch-, Táfel-; Ess-; Spéise-;

стало́вы прыбо́р Essbesteck n -s, -e, Tíschbesteck n, Táfelbesteck n;

стало́вая лы́жка Ésslöffel m -s, -s;

па стало́вай лы́жцы ésslöffelweise;

стало́вае віно́ Táfelwein m -(e)s, -e

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

plastic​2 [ˈplæstɪk] adj.

1. пластма́савы; пла́стыкавы;

a plastic spoon пластма́савая лы́жка;

a plastic bag пла́стыкавая су́мка

2. med. пласты́чны, аднаўле́нчы;

plastic surgery пласты́чная хірургі́я;

a plastic surgeon пласты́чны хіру́рг

3. які́ выглядае шту́чным (неадабральна); (і)лжы́вы, няшчы́ры, падро́блены, прытво́рны;

a plastic smile шту́чная ўсме́шка

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

◎ Пло́шка 1 ’бакавая частка ткацкага станка’ (брагін., Мат. Гом.), рус. арх. плашка ’кухонная дошка, кружок’. Са словазлучэння плоская дошка ў выніку семантычнай кандэнсацыі.

◎ Плошка 2 ’вялікая плоская лыжка, якой аграбалі рой пчол’. У выніку пераносу значэння (пад уплывам лексемы плоскі) з прасл. *ploskу ’плоскі, плыткі сасуд, міска’, якое было запазычана на Балканах з раманскіх дыялектаў, куды трапіла з герм. *flaskö, ці з ст.-в.-ням. fiaska са значэннем ’бутэлька’ (Трубачоў, Ремссл. терм., 293–294).

◎ Плошка 3 ’раздвоеная частка [у выглядзе дошкі], рыльца, на якое набіваліся сашнікі’ (Смул.). Да плаха, (гл.). Карэннае ‑о‑ пад уплывам лексемы дошка.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мёд мёд, род. мёду м.;

◊

ва́шими бы уста́ми да мёд пить погов. ва́шымі б ву́снамі ды мёд піць;

ло́жка дёгтя в бо́чке мёда лы́жка дзёгцю ў бо́чцы мёду;

здесь ему́ не мёд тут яму́ не мёд.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ча́йны в разн. знач. ча́йный;

ч. куст — ча́йный куст;

~ная фа́брыка — ча́йная фа́брика;

~ная лы́жка — ча́йная ло́жка;

○ ч. грыб — ча́йный гриб;

◊ праз гадзі́ну па ~най лы́жцы — че́рез час по ча́йной ло́жке

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ча́йны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да чаю (у 1 знач.). Чайны ліст. Чайная заварка. □ Па пясках былых мы рыс пасеем, Выгадуем чайныя кусты. Панчанка. [Нор] доўга жыў з маці на чайнай плантацыі, дзе акрамя іх было многа іншых неграў. Шамякін. // Звязаны з вытворчасцю, апрацоўкай, захоўваннем, продажам чаю. Чайная справа. Чайная фабрыка.

2. Які служыць для піцця чаю (у 2 знач.). Чайная лыжка. Чайны сервіз. □ Па маленькім круглым століку .. быў пастаўлены чайны прыбор, на сподачку ляжаў цукар і пячэнне. Ваданосаў.

•••

Чайная ружа гл. ружа.

Чайны грыб гл. грыб.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Inopi beneficium bis dat, qui dat celeriter (Publilius)

Беднаму ўдвайне робіць дабрадзейства той, хто робіць гэта хутка.

Бедному вдвойне делает благодеяние тот, кто делает это быстро.

бел. Дорага/дарагая лыжка к абеду/у абед.

рус. Кто скоро помог, тот дважды помог. Не впору, не впрок, а кто временем скорее. Дорога милостыня вовремя. Дорога ложка к обеду. Дорого яичко к великодню.

фр. Qui donne tôt, donne deux fois (Кто даёт скоро, тот даёт дважды).

англ. He gives twice who gives in a trice (Дважды даёт дающий вовремя).

нем. Doppelt gibt, wer bald gibt (Вдвойне даёт тот, кто скоро даёт).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

dziegieć, ~ciu

dzieg|ieć

зак. м. дзёгаць; каланіца;

łyżka ~ciu w beczce miodu — лыжка дзёгцю ў бочцы мёду; кропля смуроду псуе гарнец мёду

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Sero venientibus ossa

Хто позна прыходзіць, таму косці.

Поздно приходящим ‒ кости.

бел. Хто позна прыязджае, той косці абгрызае. Апошняму госцю лыжка ў качарэжніку. Хто позна ходзіць, сам сабе шкодзіць.

рус. Кто поздно приходит, тот ничего не находит. Кто поздно пришёл, тому обглоданный мосол. Позднему гостю ‒ кости. Поздний гость гложет кость. Кто опоздает, тот воду хлебает. Кто зевает, тот воду хлебает. Щипать соловью калину, пропусти малину.

фр. Aux absents les os (Отсутствующим ‒ кости).

англ. First come, best served (Первый пришёл ‒ лучше обслужат). The early bird gets the late one’s breakfast (Ранняя птичка съедает и завтрак поздней).

нем. Wer zuletzt kommt, sitzt hinter der Tür (Кто приходит последним, тот сидит за дверью). Wer nicht kommt zur rechten Zeit, der soll haben, was übrigbleibt (Кто не приходит вовремя, должен иметь то, что остаётся).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)