ня́нька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж.
1. Жанчына, якая даглядае дзяцей у сям’і.
Пайсці ў нянькі.
Дзе нянек многа, там дзіця бязнога (прыказка).
2. перан. Той, хто апякае каго-н., клапоціцца пра каго-н.
|| ласк. ня́ня, -і, мн. -і, нянь, ж. (да 1 знач.).
|| прым. ня́ньчын, -а.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заму́рзацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Запэцкацца, забрудзіцца. Дзіця замурзалася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зацягнуцца смугой, лёгкімі хмарамі. Неба замурзалася. / у безас. ужыв. — Падвечар, бывала, замурзаецца, — ну, думаеш сабе, — дождж нанач збярэцца. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зы́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што.
Разм. Гушкаць, то падымаючы, то апускаючы. Зыбаць дзіця. □ Турбот нямала ў Нёмана заўсёды. Спяшаецца з пагоркаў ён, з далін, Каб зыбаць караблі на быстрых водах І карагодзіць лопасці турбін. Калачынскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кры́кса, ‑ы, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑е, Т ‑ай, ж.
Разм. Пра крыклівае і плаксівае дзіця. Праз колькі часу сын радзіўся ў іх, на дзіва ўдаўся нейкі крыкса-плакса. Дубоўка. // Пра крыклівага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насса́цца, ‑ссуся, ‑ссешся, ‑ссецца; ‑ссёмся, ‑ссяцеся; зак.
Разм. Уволю, многа пассаць. Дзіця нассалася і спіць. □ Дачка .. [Апанаса] была не з плаксівых. Нассаўшыся малака, яна спакойна гуляла на ложку і гула ўвесь час, пакуль Апанас з Якавам палуднавалі. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пракруці́цца, ‑кручуся, ‑круцішся, ‑круціцца; зак.
1. Павярнуцца вакол сваёй восі; зрабіць кругавы рух. Грузавік глуха забурчаў, правае кола, каля якога валтузіўся Пятрок, пракруцілася са два разы. Хадановіч.
2. Круціцца некаторы час. Дзіця пракруцілася ў ложку ўсю ноч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разла́саваць, ‑сую, ‑суеш, ‑суе; зак., каго-што.
Разм. Узбудзіць, узмацніць у кім‑н. жаданне паласавацца, з’есці што‑н. смачнае. Разласаваць дзіця малінаю. // перан. Распаліць, узмацніць у кім‑н. жаданне, ахвоту да чаго‑н. Лёгкая пажыва разласавала яго.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́носить сов.
1. прям., перен. вы́насіць;
вы́носить ребёнка вы́насіць дзіця́;
вы́носить свой план вы́насіць свой план;
2. (всё, многое) разг. вы́насіць, павыно́сіць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
окорми́ть сов.
1. в разн. знач. абкармі́ць;
окорми́ть ребёнка прост. абкармі́ць дзіця́;
окорми́ть теля́т кле́вером абкармі́ць цяля́т канюшы́най;
2. (отравить ядом) атруці́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вы́лупак 1 ’хлопчык з вылупленымі вачамі, лаянка хлопца’ (Нас., Некр., КЭС, лаг.); ’адзінае дзіця’ (Нік., Оч.); ’птушаня, якое толькі што вылупілася з яйца’ (Нас.). Рус. вы́лупок ’тс’, укр. ви́лупок ’дзіця (зняважліва)’, польск. wyłupek ’што-небудзь вылупленае (арэх, птушаня)’; ’небарака’, чэш. дыял. výlupek, vejlupek ’арэх, які вылупіўся з шалупіння’. Ад вылупіць (‑цца) у розных значэннях з суф. ‑ъкъ.
Вы́лупак 2 ’франт’, вы́лупка ’франціха’ (Касп.). Да вылупіцца ’прыбрацца’ (гл.). Параўн. таксама рус. вылупёна ’франціха’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)