Стаў 1 ‘прыстасаванне для ўмацавання, замацавання чаго-небудзь’ (ТСБМ, Нік. Очерки), ‘лёгкі варстат на чатырох сошках’: стаў просты, а верстаць така вусока (ТС, Серб. Вічын), стаў, ставы́ ‘кросны’ (Касп., Бяльк., Уладз., Мат. Гом., ТС), став, ставы́ ‘тс’ (Сл. Брэс.), ставы́ ‘тс’ (петрык., Шатал.; смарг., чэрв., віл., Сл. ПЗБ; ЛА, 4; круп., Нар. сл.), ста́вы ‘стойкі ткацкага стана’ (Байк. і Некр., Шат., Бяльк.), ста́ўчык (ставчикъ) ‘ямка для ўстаўкі верацяна’ (Шымк. Собр.). Укр. дыял. ставки́ ‘ніжнія гарызантальныя планкі красён’, рус. дыял. став ‘кросны’, чэш. stav ‘кросны’. Праслав. дыял. *stavъ з’яўляецца аддзеяслоўным вытворным ад асновы прасл. *staviti ‘ставіць’; гл. спецыяльна Трубачоў (Ремесл. терм., 124), які адзначае, што дэрываты ад кораня *sta‑ (гл. стаяць) у значэнні ‘кросны’ сустракаюцца і ў іншых і.-е. мовах, таму няясна, наколькі гэта слова можна лічыць славянскай інавацыяй. Лат. (aužami) stāvi ‘кросны’ падобна на запазычанне з рускай або беларускай.

Стаў 2 ‘воз без колаў’ (івац., Сл. ПЗБ), ставо́к ‘тс’ (Маслен., ТС). Да стаў 1, ставіць (гл.).

Стаў 3 ‘сажалка, запруда’ (ТСБМ, Гарэц., Касп.; ашм., Стан.; Байк. і Некр., Сл. ПЗБ), ‘невялікі прыродны вадаём’ (паўд.-зах., ЛА, 1; Пятк. 2), ‘сажалка на рэчцы’ (зах., ЛА, 1), ‘выкапаная сажалка’ (зах., ЛА, 1; Сцяшк.), ставо́к ‘сажалка; запруда’ (Касп.; ашм., Стан.), ст.-бел. ставъ ‘возера’ (Альтбаўэр). Укр. став, рус. став, польск., н.-луж. старое staw. Прасл. дыял. *stavъ ‘месца, дзе спынілася (стала) вада’, да ставіць, аддзеяслоўны назоўнік; гл. Фасмер, 3, 742; Борысь, 576; ЕСУМ, 5, 389.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Су́ка 1 ’самка сабакі’, ’лаянкавае слова (звычайна ў адносінах да жанчыны)’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Стан., Федар. 4, Арх. Вяр., Сл. ПЗБ, ТС), сука́ ’тс’ (віц., маг., Жыв. св.; Растарг.), памянш. су́чка ’тс’ (Жыв. св.), суко́ба лаянк. ’сука’ (шчуч., Сл. ПЗБ). Укр., рус. су́ка, ст.-рус. сука, польск. suka, палаб. sauко́ ’распусніца’, чэш. дыял. suka ’сука; злая жанчына’, славац. suka ’тс’. Прасл. дыял. (паўн.-слав.) *suka ’самка сабакі’. Слова няяснага паходжання. Параўноўваюць з індаеўрапейскай назвай сабакі: літ. šuõ, усх.-літ. šunis, лат. suns, ст.-прус. sunis, ст.-інд. çúvā, çvā, авест. spā, лац. canis, гоц. hunds і г. д., якія з’яўляюцца кантынуантамі і.-е. *ḱuōn ’сабака’; гл. Траўтман, 310; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1123 і наст., Фасмер, 3, 798. Супраць па фанетычных прычынах Борысь (586). Трубачоў (Происх., 21–22) такое набліжэнне таксама лічыць недаказаным, паколькі гэта супярэчыць развіццю славянскіх асноў на ‑n, параўн. і.-е. *kamōn > слав. kamy, kamykъ. Спасылаючыся на Брукнера (525), які прыводзіць ст.-польск. (XVII ст.) sula ’сука’, ён выдзяляе ў слове суф. ‑ka. Махэк₂ (592) прапаноўвае паходжанне ад падзыўных воклічаў, напр. н.-луж. tśu‑tśu на сабак. Іншыя версіі таксама малаверагодныя: рэканструкцыя і.-е. *pḱeukā і набліжэнне да ст.-інд. paçukā ’дробная скаціна’ або прасл. *sǫka і меркаванні аб запазычанні польск. *suka з усходнеславянскіх моў (Петарсан, AfslPh, Зб. 139 і наст.).

Су́ка 2 ’прыстасаванне для ўкладкі доўгага бярвення, калі пярэдняя вось аддзяляецца ад колаў, а “сука” укладваецца на гэту вось’ (Шат.), су́кі мн. л. ’малыя драўляныя санкі’ (Сл. рэг. лекс.). Гл. сучка 2.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

І́скра 1 ’маленькая часцінка распаленага або палаючага рэчыва, яркі зіхатлівы водбліск, бліскучая кропка’ (ТСБМ, Бяльк., Касп., Яруш., Сл. паўн.-зах., Бяс.), скра (Нас.), зборн. і́скырья (Бяльк.). Рус. и́скра, дыял. и́скорье, искорьё, укр. і́скра, скра, польск. iskra, уст. і дыял. skra, в.-луж. škra, н.-луж. škŕa, палаб. jȧskra, чэш. jiskra, славац. iskra, славен. ískra, серб.-харв. и̏скра, балг. и́скра, макед. искра. Ст.-слав., ст.-рус., ст.-бел. искра. Прасл. *jьskra роднаснае *ěsk‑ з суфіксальнай варыяцыяй ‑r‑/‑n‑ (гл. яскравы, ясны). Трубачоў, Эт. сл., 8, 239–240; Фасмер, 2, 140; Безлай, 1, 213; Слаўскі, 1, 467 (першапачаткова прыметнік з суф. ‑ro‑). Іншыя спробы этымалагічнага тлумачэння выклікаюць сумненні: 1) сувязь з грэч. ἐσχάρα ’ачаг’ (Казлоўскі, AfslPh, 11, 1888, 389); 2) збліжэнне са ст.-в.-ням. asca, гоц. azgō ’попел’ < і.-е. *ăs‑ ’гарэць, палаць’ (Ільінскі, РФВ, 65, 1911, 218–221); 3) метатэза *ĭsk‑rā: лац. sci‑nt‑illa (Атрэмбскі, Studia indoeuropeistyczne, 26); 4) супастаўленне з літ. iš‑skríeti ’вылецець’ (параўн. крыло), адкуль зыходнае значэнне ’вылятаючая з агню часцінка’ (Махэк₂, 227).

І́скра 2 ’гваздзік, Dianthus deltoides L.’ (Кіс.), і́скарка ’гваздзік, Dianthus L.’ (Інстр. II). Метафарычны перанос з іскра 1 (гл.); назва кветкі паводле яркай афарбоўкі. Гэта ўстойлівая метафарычная назва шырока вядома ў слав. арэале; параўн. укр. дыял. искорник ’расліна Ranunculus acris’, польск. дыял. skierka ’расліна Aster amellus’, чэш. дыял. jiskerka ’маргарытка’, славац. дыял. iskra ’тс’, славен. ískra ’bellis perennis’, ískrica ’bellis perennis’, ’primula pubescens’, ’primula auricula’, серб.-харв. и̏скрица ’астра дзікая’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

tie​2 [taɪ] v.

1. звя́зваць, прывя́зваць;

tie smb.’s hands звя́зваць каму́-н. ру́кі

2. завя́зваць вузло́м; перавя́зваць, шнурава́ць;

tie a piece of ribbon into a knot завя́зваць сту́жку ба́нтам

3. абцяжа́рваць, абмяжо́ўваць, перашкаджа́ць;

tied to time абмежава́ны ў ча́се;

He is tied to the job. Ён прывязаны да працы.

♦

tie the knot infml ажані́цца;

tie oneself into/in knots заблы́твацца ў прабле́мах, ця́жкасцях;

tie smb.’s tongue прымуша́ць каго́-н. трыма́ць язы́к за зуба́мі;

tie smb. hand and foot звя́зваць каго́-н. па рука́х і нага́х

tie down [ˌtaɪˈdaʊn] phr. v. прывя́зваць; звя́зваць; абмяжо́ўваць;

be tied down by rules быць звя́заным пра́віламі

tie in [ˌtaɪˈɪn] phr. v. мець су́вязь;

This ties in with what I said. Гэта адпавядае таму, што я сказаў.

tie on [ˌtaɪˈɒn] phr. v. прывя́зваць (этыкетку)

tie up [ˌtaɪˈʌp] phr. v.

1. звя́зваць; прывя́зваць; перавя́зваць

2. быць звя́заным; удзе́льнічаць; аб’ядно́ўваць намага́нні

3. спыня́ць; перашкаджа́ць, замаро́жваць (справу);

The strike tied up the production for a week. Праз забастоўку вытворчасць спынілася на тыдзень.

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

сказа́ть сов. сказа́ць;

◊

к приме́ру сказа́ть напры́клад;

кста́ти сказа́ть дарэ́чы ка́жучы;

к сло́ву сказа́ть дарэ́чы ка́жучы;

шу́тка сказа́ть гэта не жа́рты, лёгка ска́заць;

кто бы мог сказа́ть хто б мог сказа́ць;

скажи́те, како́й молоде́ц! гля́ньце, які маладзе́ц!;

(да) и то сказа́ть (ды) і сапраўды́;

как сказа́ть як сказа́ць;

мо́жно сказа́ть мо́жна сказа́ць;

не́чего сказа́ть! што і каза́ць!; няма́ што і каза́ць;

по пра́вде сказа́ть па пра́ўдзе ка́жучы;

скажи́те на ми́лость, скажи́те, пожа́луйста скажы́це, калі ла́ска;

по со́вести сказа́ть шчы́ра ка́жучы;

с позволе́ния сказа́ть не пры вас ка́жучы;

сказа́ть своё сло́во сказа́ць сваё сло́ва;

сказа́ть по че́сти пра́ўду ка́жучы;

ба́бушка на́двое сказа́ла погов. ба́бка надво́е варажы́ла;

ни в ска́зке сказа́ть ни перо́м описа́ть нар.-поэт. ні ў ка́зцы сказа́ць ні пяро́м апіса́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

frágen

vt, vi (nach D, über A, um A, wegen G) пыта́ць, пыта́цца (пра каго-н., пра што-н.)

es fragt sich noch… — яшчэ́ трэ́ба спыта́ць…, гэ́та яшчэ́ выкліка́е сумне́нні

um Rat ~ — прасі́ць пара́ды

da ~ Sie noch! — вы яшчэ́ пыта́ецеся!

wenn ich ~ darf — дазво́льце спыта́ць

2)

díese Wáre ist sehr gefrágt — гэ́ты тава́р карыста́ецца вялі́кім по́пытам

3)

j-n als Zéugen ~ — юрыд. дапы́тваць каго́-н. у я́касці све́дкі

◊ er hat mir ein Loch in den Leib gefrágt — ён заму́чыў мяне́ сваі́мі пыта́ннямі

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

sícher

1.

a

1) бяспе́чны

er ist séines Lébens nicht ~ — яго́ жыця́р пагража́е

2) надзе́йны; пэўны, дакла́дны; вераго́дны

éiner Sáche ~ sein — быць упэўненым у чым-н., у кім-н.

j-n ~ máchen — усяля́ць упэўненасць каму́-н.

~ ist ~ ! — асцяро́жнасць найпе́рш за ўсё!

2.

adv

1) напэўна, абавязко́ва

2) цвёрда, yпэўнена; упэўна, вядо́ма (ж)

ganz ~ géhen* — ісці́ упэўнена [цвёрдым кро́кам]; камерц. не рызыкава́ць

~ wírkend — надзе́йны, які́ дзе́йнічае напэўна

er weiß es ~ — ён гэта ве́дае цвёрда

~ áuftréten* — дзе́йнічаць упэўнена

~stéllen — забяспе́чваць

3.

adv кане́шне, зразуме́ла

~! — кане́шне!

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

verságen

1.

vt

1) адмаўля́ць (у чым-н.)

j-m den Wunsch ~ — адмо́віцца вы́канаць чыё-н. жада́нне

2) пазбаўля́ць, не дава́ць (чаго-н.)

j-m die Gelégenheit ~ — пазба́віць каго́-н. магчы́масці

das bleibt ihm verságt — гэ́та яму́ не да́дзена

3) абяца́ць (танец, руку і г.д.)

ich bin für mórgen schon verságt — мяне́ на за́ўтра ўжо́ запрасі́лі

2.

vi

1) адмаўля́ць, адмаўля́цца служы́ць (пра сілы і г.д.)

der Mótor verságte — мато́р адказа́ў

2) быць няздо́льным, не спраўля́цца

vor der Áufgabe ~ — не спра́віцца з зада́чай

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

réiten*

1. vi (h, s) е́здзіць вярхо́м [ве́рхам], е́здзіць ко́нна;

im Trab ~ е́хаць ры́ссю

◊ auf díesem Mésser kann man ~ гэ́та ве́льмі тупы́ нож

2. vt

1): ein Pferd zuschánden [zu Schánden] [müde] ~ загна́ць каня́;

j-n zu Bóden [über den Háufen] ~ збіць каго́-н. з ног

2): Prinzípi¦en ~ выстаўля́ць пры́нцыпы дзе́ля пры́нцыпаў;

sein Stéckenpferd ~ перан. се́сці на свайго́ канька́

◊ j-n in die Tínte ~ разм. загна́ць каго́-н. у кут;

ich will ihn schon ~! я прыбяру́ яго́ да рук!;

ihn hat óffenbar der Téufel gerítten разм. яго, ма́быць, чорт спаку́сіў [падбі́ў]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

hängen

*

1.

vi (h, s)

1) вісе́ць

nach éiner Séite ~ — нахілі́цца набо́к

an j-s Hálse ~ — ві- се́ць у каго́-н. на шді

die Bäume ~ vóller Äpfel — дрэ́вы ўсы́паны я́блыкамі

séine Áugen ~ an íhrem Gesícht — ён не зво́дзіць з яе́ вачэ́й

das hängt an éinem Háar [Fáden] — гэ́та вісі́ць на валаску́

2) (an j-m) ~ быць прыхі́льным (да каго-н.), любі́ць (каго-н.)

3) до́ўжыцца, праця́гвацца

die Scháchpartie hängt — ша́хматная па́ртыя праця́гваецца

2.

(па слаб. спр.) vt (an A) ве́шаць, паве́сіць (на што-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)